Ibn Al-Zubayr Al-Sakafi’s Life and His Approach to the Arrangement of the Surahs İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî’nin (v. 708/1308) Hayatı ve Surelerin Tertibi Meselesine Yaklaşımı
Abstract
Ibn al-Zubayr al-Sakafi, who grew up in Andalusia, an important place in the Islamic world, is a recitation, exegesis, hadith and nahw (grammar) scholar. He is also regarded as one of the leading scholars of the Maliki school of law. This article deals with the life and scholarly personality of Ibn al-Zubayr and his approach to the arrangement and composition of the Quran surahs. There are three different approaches to the process of the Quran becoming a book and the arrangement of the surahs. What makes Ibn al-Zubayr different in this regard is his view that these three approaches can be combined. He mentioned his views and the relations that constitute evidence on this issue in his “al-Burhan” that he wrote about the relations between verses and Surahs. The author’s this work, in addition to revealing the relationship between surahs, also shows that the arrangement of the surahs are not just a product of ijtihad.
İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî, İslam dünyasında önemli bir yere sahip olan Endülüs’te yetişmiş; kıraat, tefsir, hadis ve nahiv âlimidir. Aynı zamanda Mâlikî mezhebinin önde gelen fıkıh âlimleri arasında zikredilmektedir. Bu makalede, çok yönlü bir âlim olan İbnü’z-Zübeyr’in hayatı, ilmi kişiliği ve Kur’an surelerinin tertibine dair yaklaşımı ele alınmıştır. Kur’an’ın mushaflaşma süreci ve bu süreçte surelerin Kur’an’daki yerlerinin nasıl belirlendiği konusunda bugüne kadar yerleşmiş üç farklı yaklaşım söz konusudur. İbnü’z-Zübeyr’i bu konuda farklı kılan ise ilgili görüşlerin birleştirilebilir olduğunu savunmasıdır. O, bu konudaki görüşlerini ve görüşüne delil teşkil eden rivayetleri, ayet ve sureler arası münâsebete dair yazdığı el-Burhân adlı eserinde zikretmiştir. Müellifin bu eseri, sureler arası münasebeti ortaya koymanın yanında, surelerin tertibinin de salt bir ictihadın ürünü olmadığını göstermektedir.
Keywords:
References
- Bâkıllânî, Ebubekir b. Tayyib, Nüketü’l-İntisâr li Nakli’l-Kurân, thk. Muhammed Isâm el-Gudât, Beyrut, 1422.
- Birışık, Abdülhamit, “Sûre”, DİA, İstanbul, 2009, XXXVII, 538-539.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl, Sahîhu’l-Buhârî, Mısır, 1345.
- Ebû Dâvud, Süleymân es-Sicistânî, Sünen, Kâhire, 1347.
- Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît, Matbaatü’s-Saâde, Mısır, 1328.
- İbn Atıyye, Abdulhak, Mukaddimetân fî Ulûmi’l-Kurân, thk. Arthur Jeffry, Mısır, 1954.
- İbn Abdilmelik, Muhammed b. Muhammed, ez-Zeyl ve’t-Tekmile, thk. Muhammed b. Şerife ve İhsân Abbas, Beyrut, ty.
- İbn Battâl, Ebu’l-Hasan Ali b. Halef b. Abdilmelik, Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Mektebetu’r-Rüşd, Riyâd, ty.
- İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî, et-Teshîl li-Ulûmi’t-Tenzîl, thk. Abdullah el-Hâlidî, Beyrut, 1416.
- İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed, el-Musannef, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Riyâd, 1409.
- İbn Ferhûn, Burhaneddin İbrahim, ed-Dîbâcu’l-Müzheb fî Ma‘rifeti A‘yâni’l-Mezheb, thk. Muhammed el-Ahmedî Ebunnûr, Kâhire, ty.
- İbn Hacer el-Askalânî, ed-Dürerü’l-kâmine fî A’yâni’l-mi’eti’s-Sâmine, thk. Muhmmed Abdulmuîd Han, Haydarâbâd, 1392.
- İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, Müsned, Kâhire, 1313.
- İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, Müsned, thk, Ahmed Muhammed Şakir, Dâru’l-Hadîs, Kâhire, 1416.
- İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin, el-İhâta fî Ahbâri Gırnâta, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1424.
- İbnü’l-Kâdî, Ahmed b. Muammed, Dürretü’l-Hıcâl fî Esmâi’r-Ricâl, thk. Muhammed el-Ahmedî, Kâhire, ty, I, 11.
- İbnü’n-Nedîm, Ebû’l-Ferec Muhammed b. İshâk, el-Fihrist, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1398.
- İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî, el-Burhân fî Tenâsübi Süveri’l-Kur’an, thk. Said Fellâh, Dâru İbni’l-Cevzî, 1428.
- İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî, el-Burhân fi Tertîbi Süveri’l-Kurân thk. Muhammed Şa’bânî, Muhammediye, 1410/1990.
- İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî, Milâkü’t-Te’vîl, Thk. Said Fellâh, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrût, 1983.
- Kâtip Çelebi, Hâcı Halîfe, Keşfu’z-Zünûn, İstanbul, 1941.
- Kehhâle, Muhammed Rıza, Mu’cemu’l-Müellifìn, Dımeşk, 1957.
- Kirmânî, Şemseddin, Sahihu’l-Buhârî bi Şerhi’l-Kirmânî, Dâru İhyâi‘t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 981, XIX/14.
- Mahlûf, Muhammed b. Muhammed, Şeceretü’n-Nûru’z-Zekiyye fî Tabakâti’l-Mâlikiyye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnân, 1424.
- Müslim, Ebû’l-Huseyn b. Haccâc, Sahîhu Müslim, Kâhire, 1307.
- Nahhâs, Ebu Ca’fer, en-Nâsihu ve’l-Mensûh, thk. Muhammed Abdüsselam Muhammed, Kuveyt, 1408.
- Nevevî, Yahyâ b. Şeref, et-Tibyân fî Âdâbı Hameleti’l-Kur’ân, Dâru’l-Minhâc, Beyrût, 1432.
- Subhi Sâlih, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut, 1969.
- Suyûtî, Celâleddin, el-İtkân fî Ulumi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebulfadl İbrâhîm, el-Heyetü’l-Mısriyye, 1394/1974.
- Suyûtî, Celâleddin, Buğyetü’l-Vuât fî Tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-Nuhât, thk. Muhammed Ebulfadl İbrâhîm, el-Mektebetü’l-Asriyye, Lübnan, ty.
- Şevkânî, Muhammed b. Ali, el-Bedru’t-Tâli’ bi Mehâsini men ba’de’l- karni’s-sâbi’, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, ty.
- Tâhâ Âbidin Tâhâ Hamd, Tertîbu Suveri’l-Kur’âni’l-Kerîm, Mecelletü’l-Buhus ve’d-Dirâsâtü’l-Kur’âniyye, sy, 9, s. 21-94.
- Tinbüktî, Ahmed Bâbâ, Neylü’l-İbtihâc bi-Tatrîzi’d-Dîbâc, Mısır, 1371.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Huseyn, Sünen, Tab’atu’l-Kalî, ty.
- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Recez”, DİA, İstanbul, 2007, XXXIV, 509-510.
- Özbalıkçı, M. Reşit, “Sîbeveyhi”, DİA, İstanbul, 2009, XXXVII, 130-134.
- Öztürk, Mustafa, “Hz. Ali ve Hz. Fatıma’ya nispet edilen Mushafların Mahiyeti”, Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy, 2, 2006, s. 15-37.
- Ünalan, Abdülkerim, “İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî”, DİA, İstanbul, 2000, XXI, 249.
- Zerkâni, Muhammed Abdulazîm, Menâhilu’l-İrfân, Kâhire, 1954.
- Zerkeşî, Bedreddin, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’an, thk. Ebu’l-Fadl İbrâhîm, yy. 1957.
- Ziriklî, Hayreddin, el-A’lâm, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrût, 2002.