e-ISSN: 2148-8134
p-ISSN: 2148-5631
Başlangıç: 2014
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı

Araştırma

İbrahim b. Velîd’in Kişiliği ve İktidar Mücadelesi Personality of İbrahim B. Velid and His Struggle for Power

Mücahit Yüksel Necmettin Erbakan Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Arap Dili ve Belagatı Anabilim Dalı 0000-0003-2958-7813

DOI:

10.30523/mutefekkir.441654

Nasıl Atıf Yapılır

Yüksel, Mücahit . "İbrahim b. Velîd’in Kişiliği ve İktidar Mücadelesi". . Mütefekkir 5/9 (2018), 65-77. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.441654

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

Kurulduğu andan itibaren muhalif hareketlerle uğraşmak zorunda kalan Emevî hanedanlığı, son zamanlarında aile içi anlaşmazlıklarla da karşı karşıya kalmıştır. Emevîlerin son dönemlerinde, Velîd b. Yezîd’in (ö. 126/744) öldürülmesiyle birlikte yaşanan sıkıntılı ortamda halife olan İbrahim b. Velîd (ö. 132/750), icraat yapma imkânı bulamamış ve kısa süren hilâfet dönemini de muhaliflerle mücadele ederek geçirmiştir. Neticede Mervân b. Muhammed (ö. 132/750) ile başa çıkamamış ve yönetimi terk ederek Mervân’a biat etmek zorunda kalmıştır. Kimi Emevî halifeleri, tarihçiler tarafından fazlasıyla dikkat çekici bulunup dönemleri ayrıntılı şekilde ele alınırken kimileri ise yeteri kadar ilgi görmemiş ve haklarında sınırlı bilgilerle yetinilmiştir. İbrahim b. Velîd de bunlar arasında bulunmaktadır. Tarih kitapları, onun hem halifelik öncesi hem de halifelik sonrası hayatı hakkında detaylı ve net bilgi sunmamaktadır. Hatta kimileri onu halife olarak dahi görmemektedir. İbrahim b. Velîd döneminin iyi anlaşılması, Emevîler döneminin sağlıklı şekilde değerlendirilmesine de katkı sağlayacaktır. Bu makalede, onun hakkında kaynaklarda bulunan bilgiler derlenmeye, kapalı kalmış ve tartışma konusu olmuş bazı konular da aydınlatılmaya çalışılacaktır. Makalede, İbrahim b. Velîd döneminin tartışmalı konularına ağırlık verilecektir. Tarih kitaplarında onun hakkında verilen bilgilerin sınırlı ve farklı olması sebebiyle rivayetlerin değerlendirilmesi ve onlar üzerinde yorumlar yapılması gerekmektedir.
The Umayyad dynasty, which had to deal with opposing movements from the time it was established, has also faced domestic disputes in recent times. İbrahim b. Velîd, who was the caliph in the distressed environment where the killing of Velid b. Yezîd just took place, could not find an opportunity to perform any other duties then just fighting against the opponents. In the end, İbrahim b. Velîd was not able to overcome Marwan b. Muhammed and was forced to pledge allegiance to Muhammad after isolating himself. Some Umayyad caliphs have been highly regarded by historians and their periods have been elaborated in detail, while others have not been studied as much and very detailed information about them is given in the books. Ibrahim b. Velîd is in the latter group. The history books do not provide detailed and clear information about both his pre-caliphate and post-caliphate life. Some even do not see him as a caliph. A good understanding of İbrahim b. Velid's time will also contribute to the better evaluation of the Umayyads. In this article, it is will be tried to be clarified the sources of information about İbrahim and clarify some issues that have been untouched and also debated. In the article, the controversial issues of the İbrahim b. Velid period will be emphasized. Because the information given about him in the history books is limited and varies, it is necessary to evaluate the narrations and make comments on them.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Tarihi, İbrahim b. Velîd, Mervân b. Hakem, Halife, Emevî
Islamic History, İbrahim b. Velîd, Marwan b. Hakem, Caliph, Umayyad

Referanslar

  • Aktan, Hamza. “İstîlâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 361-362. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
  • Bek, Muhammed Hudari. Muhadarat-Tarihu ümemi’l-İslâmiyye - ed-devletü’l-Ümeviyye. Thk. Muhammed el-Usmanî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1986.
  • Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Dâvud. Cümel min ensâbi’l-eşrâf. Thk. Süheyl Zekkâr-Riyâd ez-Ziriklî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
  • Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd. el-Ahbâru’t-tıvâl. Thk. Abdulmunʽim Âmir. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî - İsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâh, 1960.
  • Fesevî, Ya’kûb b. Süfyân. el-Ma’rife ve’t-tarih. 2. Baskı. Thk. Ekrem Ziya el-Umerî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1401/1981.
  • Halife b. Hayyât, Ebû Amr eş-Şeybânî. Tarih. 2. Baskı. Thk. Ekrem Ziyâ el-Umerî. Dımaşk, Beyrut: Dâru’l-Kalem, Müessesetü’r-Risâle, 1397.
  • Işş, Yusuf. ed-Devletü’l-Ümeviyye. 2. Baskı. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.
  • İbn Asâkir, Ebu’l-Kāsım Ali İbnü’l-Hasen. Tarihu Dımaşk. Thk. Amr b. Garâme el-Amravî. Basra: Dârü’l-Fikr, 1995.
  • İbnü’l-Cevzî, Cemaluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman. el-Muntazam fî tarihi’l-ümem ve’l-mülûk. Thk. Muhammed Abdülkādir Atâ-Mustafa Abdülkādir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
  • İbnü’l-Esîr, İzzuddin Ebu’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem. el-Kâmil fi’t-tarih. Thk. Ömer Abdusselam Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
  • İbn Habîb, Muhammed İbni Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. el-Muhabber. Thk. Ilse Lıchtenstadter. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, ts.
  • İbn Hallikān, Ebu’l-Abbâs Şemsuddin Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-aʽyân ve enbâu ebnâi’z-zemân. Thk. İhsan Abbâs. Beyrut: Dârü Sâdır, 1900.
  • İbnü’l-Imâd, Abdülhayy b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Thk. Mahmut el-Arnaût. Dımaşk. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1986.
  • İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1988.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. el-Meʽârif. Thk. Servet Ukkāşe. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1922.
  • İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. Yaʽkūb. Tecâribü’l-ümem ve teâkubu’l-himem. 2. Baskı. Thk. Ebu’l-Kāsım İmâmî. Tahran: Serûş, 2000.
  • İbn Tiktakā, Muhammed b. Ali b. Tabâtabâ. el-Fahrî fi’l-âdâbi’s-sultâniyye ve’d-düveli’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
  • Kürd Ali, Muhammed b. Abdürrezzâk b. Muhammed. Hıtatu’ş-Şam. Dımaşk: Mektebetü’n-Nûrî, 1983.
  • Makdisî, el-Mutahhir b. Tâhir. el-Bed’ ve’t-tarih. Bûrsaîd: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ts.
  • Mesʽûdî, Ebu’l-Hasen Ali İbnü’l-Huseyn b. Ali. Murûcu’z-zeheb ve meʽâdinu’l-cevher. Thk. Kemal Hasan Mer’î. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2005.
  • Sallâbi, Ali Muhammed. Emeviler dönemi. Trc. Harun Ünal. İstanbul: Ravza Yayınları, 2010.
  • Sarıçam, İbrahim. “İbrahim b. Velîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 359. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
  • Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekir, Celâluddin. Tarihu’l-hulefâ. thk. Hamdî ed-Demirdaş. Suûdi Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 2004.
  • Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târihu’l-ümem ve’l-mülûk. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407.
  • Takkūş, Muhammed Süheyl. Târihu’d-devleti’l-Ümeviyye. 7. Baskı. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2010.
  • Üzüm, İlyas. “Kaderiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 64-65. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
  • Vekîl, Muhammed Seyyid. el-Ümeviyyûn beyne’ş-şark ve’l-garb. 2. Baskı, Dımaşk, Beyrut: Dâru’l-Kalem, Dâru’ş-Şâmiyye, 2014.
  • Yaʽkūbî, Ahmed b. Ebî Ca’fer. Tarihu’l-Yaʽkūbî. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
  • Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâti’l-meşâhîr ve’l-aʽlâm. 2. Baskı. Thk. Ömer Abdusselam et-Tedmirî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1993.
  • Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Siyeru aʽlâmi’n-nübelâ. 3. Baskı. Thk. Şuayb el-Arnaût-Hüseyin Esad. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.

Lisans