Muḳātil Ibn Sulaymān’s Approach to Asbāb al-Nuzūl in the Context of al-Tafsīr al- Kabīr Et-Tefsîru’l-Kebîr Bağlamında Mukâtil b. Süleyman’ın Esbâb-ı Nüzûl’e Yaklaşımı
Abstract
Muḳātil Ibn Sulaymān is the first commentator to interpret the Qur’ān from the beginning to the end according to the verse order. Although his commentator identity is appreciated, he has been the target of severe criticism for reasons such as not including isnād (chain of reporters) in the hadith, and the fact that he gives a lot of information from Israelite sources when interpreting the verses. In his work al-Tafsīr al-kabīr, in which he used the method of narration and acumen together, he always took into account the narrations of asbāb al-nuzūl (Occasions of revelation) as a method when explaining the verses. Asbāb al-nuzūl has had a privileged position in understanding the Qur’ān since the first periods. For this reason, it is important how and in what way the first teachings of the asbāb al-nuzūl, which is among the Qur’ānic disciplines, are handled in al-Tafsīr al-kabīr. Such a study will also give information about the perception of early age asbāb al-nuzūl. In this study, first of all, information is given about the life of Muḳātil Ibn Sulaymān and the discipline of asbāb al-nuzūl. Subsequently, in the context of al-Tafsīr al-kabīr, Muḳātil Ibn Sulaymān's approach to asbāb al-nuzūl narrations, most importantly, the issue of whether the problem areas of asbāb al-nuzūl (plurality of reasons for the revelations and plurality of revelations etc.) are included in this commentary, is discussed.
Müfessir kimliği takdir edilmekle birlikte siyasi fikirleri, hadiste isnada yer vermemesi ve âyetleri yorumlarken İsrâiliyat türü bilgilere çokça yer vermesi gibi nedenlerle şiddetli tenkitlerin hedefi olan Mukâtil b. Süleyman, Kur’an-ı Kerim’i âyet sırasına göre başından sonuna kadar tefsir eden ilk müfessirdir. Rivayet ve dirayet yöntemini birlikte kullandığı et-Tefsîru’l-kebîr isimli eserinde, âyetleri açıklarken bir yöntem olarak esbâb-ı nüzûl rivayetlerini her zaman dikkate almıştır. Esbâb-ı nüzul, ilk devirlerden itibaren Kur’an’ı anlama konusunda ayrıcalıklı bir konuma sahip olmuştur. Bu sebeple ilk tedvin edilen Kur’an ilimleri arasında yer alan esbâb-ı nüzûlün, et-Tefsîru’l-kebîr’de nasıl ve ne şekilde ele alındığı önem arz etmektedir. Böyle bir çalışma, aynı zamanda erken dönem esbâb-ı nüzûl algısı hakkında bilgi verecektir. Bu çalışmada, öncelikle Mukâtil b. Süleyman’ın hayatı ve esbâb-ı nüzûl ilmi hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde et-Tefsîru’l-kebîr bağlamında, Mukâtil b. Süleyman’ın esbâb-ı nüzûl rivayetlerine yaklaşımı, en önemlisi esbâb-ı nüzûlün (te‘addudü’l-esbâb ve te‘addudü’n-nüzûl gibi) problem alanlarının bu tefsirde yer alıp almadığı meselesi üzerinde durulmuştur.
Keywords:
References
- Albayrak, Halis. “Mukatil b. Süleyman’ın Tefsirinde Söz-Muhatap-Anlam İlişkisi”. Kur’an ve İslam İlimlerinin Anlaşılmasında Tarihin Önemi. ed. M. Mahfuz Söylemez. 83-115. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
- Arslan, Mustafa. Esbâb-ı Nüzûlde Teaddüd ve Mükerrer Nüzûl Meselesi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
- Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Hatîb. Târîhu Medîneti’s-Selâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2001.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
- Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 1996.
- Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
- Cüdey‘, Abdullah b. Yusuf. el-Mukaddimâtü’l-esâsiyyetü fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: Muessesetü’r-Reyyân, 2001.
- Çalışkan, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Bilay Yayınları, 2019.
- Çalışkan, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
- Çelik, İbrahim. “Kur’an’da Haberî Sıfatlar ve Mukâtil b. Süleyman’a İsnad Edilen Teşbih Fikri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (1987), 151-159.
- Dâvûdî, Şemsuddîn Muhammed b. Ali b. Ahmed. Tabakâtu’l-müfessirîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
- Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/360-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1995), 11/361.
- Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
- Edirnevî, Ahmed b. Muhammed. Tabakâtü’l-müfessirîn. thk. Süleyman b. Sâlih el-Hızzî. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1997.
- Efe, Seyfullah. Mukâtil Bin Süleyman’ın Tefsirinde Esbâb-ı Nüzûl. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
- Hamurcu, M. Fevzi. Mukâtil b. Süleyman ve İlk Fıkhî Tefsir. Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
- Hicâc, Cihad Ahmed. Menhecu’l-İmâm Mukâtil b. Süleymân el-Belhî fî tefsîrih. Gazze: el-Câmiatu’l-İslâmiyye, Külliyetu Usûli’d-Dîn, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye Li’n-Neşr, 1984.
- İbn Hacer el-Eskalânî, Şihâbuddîn Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. Tehzîbu’t-tehzîb. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, ts.
- İbn Hallikân, Ebu’l-Abbas Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. Bekr. Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1977.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm, thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed vd. 15 Cilt. Kahire: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Turâsi, 2000), 11/54.
- İbn Teymiyye, Takiyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. thk. Adnân Zarzûr. Kuveyt: Daru’l-Kur’ani’l-Kerim, 1971.
- İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1984.
- İbnü’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
- Koç, Mehmet Akif. Tefsirde Bir kaynak İncelemesi -es-Sa‘lebî (427/1036) Tefsirinde Mukâtil b. Süleymân (150/767) Rivayetleri-. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2005.
- Mennâ‘u’l-Kattân. Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Riyad: Mektebetü’l-me‘ârif li’n-neşri ve’t-tevzî‘i, 1996.
- Mertoğlu, M. Suat. “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/290-296. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 2002.
- Na‘nâa‘, Remzî. el-İsrailiyyât ve eseruhâ fî kütübi’t-tefsîr. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1970.
- Nuveyhid, Âdil. Mu‘cemu’l-müfessirîn. b.y.: Müessesetü Nuveyhid es-Sekâfiyye, 1988.
- Okumuş, Mesut. ‘‘Ulûmu’l-Kur’ân (Kur’ân ilimleri)”. Tefsir El Kitabı, ed. Mehmet Akif Koç. 313-427. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
- Pak, Zekeriya. “Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri (Taberi Öncesi)”, Tefsir El Kitabı, ed. Mehmet Akif Koç. 117-156. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
- Plessner, M. “Mukâtil”. İslam Ansiklopedisi. 8/567-568. İstanbul: MEB Yayınları, 1979.
- Rûmî, Fehd b. Abdurrahmân b. Süleyman. Dirâsât fî ‘ulûmi’l-Kur’ân’l-Kerim. Riyad: y.y., 2005.
- Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’an’ın Anlaşılmasında Esbab-ı Nüzûlün Rolü. İstanbul: Şule Yayınları, 1994.
- Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman. Lubâbu’n-nükûl fî esbâb’in-nüzûl. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 2002.
- Suyûtî, Celâlüddîn Abdurranman. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1997.
- Şehhâte, Abdullah Mahmud. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-‘Arabî, 2002.
- Şehhâte, Abdullah Mahmud. Ulûmu’t-tefsîr. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2001.
- Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîl-i âyi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Merkezü’l-buhûs ve’d-dirâsâti’l-‘Arabiyyeti ve’l-İslâmiyyeti, 2001.
- Türker, Ömer. Mukâtil b. Süleyman’ın Te’vil Yöntemi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
- Türker, Ömer. “Mukâtil b. Süleyman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/134-136. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbu nuzûli’l-Kur’ân. thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
- Yurt, Yusuf. “Mukâtil b. Süleyman ve Antropomorfizm”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/12 (2017), 251-282.
- Zahitoğlu, İrfan. Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsir-i Kebir’indeki Hadislerin Tahrici ve Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
- Zehebî, Abdurrahman Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mizânu’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali b. Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Muhammed b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf ‘an hakâik-i gavâmizi’t-te’vîl ve ‘uyûni’l-eķâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavvıd. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Abîkân, 1998.
- Zerkânî, Muhammed Abdulazîm. Menâhilu’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1995.
- Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu Dâru’t-Turâs, 1984.