Poems That Lived Karbala: The First Echoes of the Battle of Karbala in Arabic Poetry with “Husayn b. Ali” and “Other” Images Kerbelâ’yı Yaşamış Şiirler: “Hz. Hüseyin” ve “Öteki” Portreleri Yönüyle Kerbelâ Olayının Arap Şiirindeki İlk Yankıları
Abstract
The killing of Husayn b. Ali and his relatives in Karbala by the Emevi government deeply grieved the Muslims. A significant number of poetic or prosaic art have been created about this battle which made tremendous impact in the literature of Muslim nations. Since the battle took place in the Arabian geography, the first poetry work on this issue appeared in Arabic literature during the incident. From the moment of Husayn’s journey to Kufa, the poems experienced the Karbala incident in person, witnessed the event, and translated the emotions of the battle in a way. In this study, samples from the first poems about the Karbala Battle have been selected. The study is limited in the discussed poems were during-battle and early post-battle stages in terms of time. Contextually, the study was limited of Tawwābūn (penitents) and Mukhtar al Thaqafi movements which were related to this Battle. In this study which has been conducted in order to identify Husayn portrait and "the other" image in the poems and to determine the artistic value of the poems.
Hz. Hüseyin ve yakınlarının, Emevî iktidarı tarafından, Kerbelâ’da katledilmesi Müslümanları derinden sarsmış, Müslüman milletlerin edebiyatlarında yankı bulan bu olay hakkında, manzum ve mensur, çok sayıda ürün verilmiştir. Olayın Arap coğrafyasında cereyan etmesi sebebiyle, bu konudaki ilk şiir örneklerinin Arap edebiyatında, olayın vukuu esnasında ortaya çıktığı görülmektedir. Şiirler, Hz. Hüseyin’in Kûfe’ye yolculuğu anından itibaren Kerbelâ olayını bizatihi yaşamış, hadiseye tanıklık etmiş ve bulundukları zaviyeden bir biçimde olaya dönük hissiyatın tercümanı olmuştur. Bu çalışmada, Kerbelâ olayı ile ilgili ilk söylenen şiirlerden örnekler seçilmiş, çalışma, olayın vukuu esnasında, hemen akabinde ve yine bu olayla ilintili olan Tevvâbûn ve Muhtar es-Sekafî hareketleri çerçevesinde söylenen şiirler ile sınırlandırılmıştır. Söz konusu şiirlerdeki Hz. Hüseyin portresi ve öteki imajına dair tespitlerde bulunmak amacıyla yapılan bu çalışmada aynı zamanda şiirlerin edebî değerine yönelik değerlendirmeler de yer almaktadır.
Keywords:
References
- Ahmed b. Hanbel, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, Musned, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Dâru’l-Hadîs, Kahire 1995.
- Ak, Murat, Klasik Türk Şiirinde Aşere-i Mübeşşere, Aybil Yayınları, Konya 2011.
- ‘Askerî, Ebû Hilâl Hasen b. Abdillah, Cemheratu’l-emsâl, Dâru’l-Fikr, Beyrut ty.
- Belâzürî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Yahya b. Câbir, Ensâbu’l-Eşrâf, thk. Muhammed Bâkır el-Mahmudî, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1996.
- Cubûrî, Yahya, Şi‘ru’l-Mutevekkil el-Leysî, Mektebetu’l-Endelus, Bağdad ty.
- Çağlayan, Bünyamin, Kerbelâ Mersiyeleri, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1997.
- Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Davud, el-Ahbâru’t-tıvâl, thk. Abdulmun‘im ‘Âmir, Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabî, Kahire 1960.
- Ebu’l-Esved ed-Duelî, Zâlim b. ‘Amr, Dîvânu Ebi’l-Esved ed-Duelî, thk. Muhammed Hasen Âlu Yasin, Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, Beyrut 1998.
- Ebû Mihnef, Lût b. Yahya b. Saîd b. Mihnef el-Ezdî el-Ğâmidî, Maktelu’l-Huseyn ve masra‘u ehli beytihî ve ashâbihî fî Kerbelâ’, Mektebetu’l-Elfeyn, Kuveyt 1987.
- Fığlalı, Ethem Ruhi, “İslâm Tarihinde Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin Dönemleri Mezhepler Tarihi Açısından Bir Tedkik”, AÜİFD, Ankara, 26/1 (1984), ss. 353-370.
- Fığlalı, Ethem Ruhi, “Hüseyin”, DİA, İstanbul 1998, XIII, 518-521.
- Hârizmî, Ebu’l-Mueyyed el-Muvaffak b. Ahmed, Maktelu’l-Huseyn, thk. Muhammed es-Semâvî, Dâru Envâri’l-Hüdâ, İran 1418.
- İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Şihâbuddin Ahmed b. Muhammed el-Endelusî, el-‘Ikdu’l-Ferîd, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1404.
- İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. el-Hasen, Târîhu Dımaşk thk. ‘Amr b. Ğarâme el-‘Amravî, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1995.
- İbn A‘sem, Ahmed b. Muhammed el-Kûfî, el-Futûh, thk. Ali Şîrî, Dâru’l-Advâ, Beyrut 1991.
- İbn Ma‘tûk, Şihâbuddîn el-Mûsevî, Dîvânu İbn Ma‘tûk, haz. Saîd eş-Şartûnî, Dâru Sâdır, Beyrut 1885.
- İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘, Kitâbu’t-tabakâti’l-kebîr, thk. Ali Muhammed Ömer, Mektebetu’l-Hâncî, Kahire 2001.
- İslamoğlu, Abdülmecit, “Hacı Nûreddîn Efendi ve Hüseyin’in Makteli Adlı Eseri”, Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ (Edebiyat), Sivas 2010, II, ss. 17-42.
- Kerbâsî, Muhammed Sadık Muhammed, Dîvânu’l-karni’l-evvel, el-Merkezu’l-Huseynî li’d-Dirâsât, Londra 1994.
- Kurtuluş, Rıza, “Kerbelâ, Arap Edebiyatında Kerbelâ”, DİA, Ankara 2002, XXV, 272-274.
- Küçükaşcı, Mustafa Sabri, “Nizâr b. Meâd”, DİA, XXXIII, İstanbul 2007.
- Küçüksarı, Mücahit, “Tevfîk Yûsuf el-Avvâd’ın ‘Er-Rağîf’ Adlı Romanında Türk İmajı”, Mütefekkir, Aksaray 3/6 (2016), ss. 307-327.
- Matlûb, Ahmed, Mu‘cemu mustalahâti’n-nakdi’l-‘arabiyyi’l-kadîm, Mektebetu Lubnân Nâşirûn, Beyrut 2001.
- Meydânî, Ebu’l-Fadl Ahmed, Mecma‘u’l-emsâl, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut ty.
- Onat, Hasan, Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 1993.
- Se‘âlibî, Simâru’l-kulûb fi’l-muzâf ve’l-mensûb, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Dâru’l-Meârif, Kahire ty.
- Şubber, Cevâd, Edebu’t-Taff ev Şu‘arâu’l-Huseyn Mine’l-Karni’l-Evveli’l-Hicrî Hattâ el-Karni’r-Râbi‘a ‘Aşer, Dâru’l-Murtazâ, I-X, Beyrut 1409/1988.
- Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr el-Âmilî, Tarîhu’r-rusul ve’l-mulûk, Dâru’t-Turâs, Beyrut 1387.
- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Recez”, DİA, İstanbul 2007, XXXIV, 509-510.
- Ya‘kûbî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Ebî Ya‘kûb İshak, Târîhu’l-Ya‘kûbî, thk. Abdulemîr el-Mehnâ, Şeriketu’l-A‘lemî, Beyrut 2010.
- Zâyid, Ali ‘Aşrî, İstid‘âu’ş-Şahsiyyâti’t-Turâsiyye, Dâru’l-Fikri’l‘Arabî, Kahire 1997.
- Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed, Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ, Dâru’l-Hadîs, Kahire 2006.
- Ziyâdât, Teysîr Muhammed Ahmed, “İstid‘âu şahsiyyeti’l-Huseyn b. Alî fi’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi’l-Hadîs”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 33 (2012), ss. 81-95.
- Zuheyrî, Ebû Abdillah Mus‘ab b. Abdillah, Nesebu Kureyş, thk. Evariste Lévi-Provençal, Dâru’l-Me‘ârif, Kahire 1953.
- http://www.karbasi.info/index.php/librarykarbasifamily/book/3-literary-poems/120--.html (erişim: 22.03.2017)