The Attitude of Political Leaders and Poets Against to Islamic Communi-qué of Prophet’s and Developments in The Field of Poetry Hz. Peygamber’in İslâm Tebliğine Karşı Şair ve Siyasî Liderlerin İlk Tavırları ve Şiir Alanında Yaşanan Gelişmeler
Abstract
Political leaders and poets are important figures of societies. Political leaders hold the financial and administrative power of the society and poets hold the power of emotion and excitement in society. Therefore, both have the power to lead society. They also had various privileges and benefits because of power in their hands. The situation is not different for Arab society just before Islam. Tribal leaders and poets have high-status. However, the principles of Islam took the various privileges of the Arab political leaders and poets from their hands. Therefore, first strongest reactions to the Prophet’s message were given by the political leaders and poets. The Qur’an and the Prophet took various measures and respond to them. Over time, the position and value of both leaders and poets have been revealed with their true nature in terms of Islam.
In this study, we will try to reveal the relation of poetry, poet and politics in the first days of Islam starting with the situation just before. We will try to do this from basic sources.
Siyasî lider ve şairler toplumların önemli şahsiyetleridir. Siyasî liderler, toplumun malî ve idarî tasarruf kuvvetini, şairler ise toplumun duygu ve heyecan gücünü ellerinde bulundururlar. Dolayısıyla her iki kesim de toplumu yönlendirme gücünü hâizdir. Ayrıca ellerinde bulundurdukları bu güçler nedeniyle çeşitli menfaat ve imtiyazlara da sahip olmuşlardır. İslâm’ın gelmesinin hemen öncesinde Arap toplumu için de durum farklı değildir. Kabile lider ve şairleri yüksek statüye sahibi olmuşlardır. Ancak, İslâm’ın getirdiği ilkeler, Arap siyasî liderleri ve şairlerinin çeşitli imtiyazlarını ellerinden alır mahiyetteydi. Bu yüzden Hz. Peygamber’in tebliğine ilk günlerde en sert tepkiyi siyasî lider ve şairler vermişlerdir. Bunlara karşılık olarak Kur’an-ı Kerim ve Hz. Peygamber de çeşitli tedbirler almış, cevaplar vermişlerdir. Zaman içerisinde, İslâmî açıdan her iki kesimin konumu ve değeri gerçek mahiyeti ile ortaya konulmuştur.
Biz bu çalışmamızda; hemen öncesindeki durumla başlayarak, İslâm’ın ilk günlerinde şiir, şair ve siyaset ilişkisinin, zaman içerisinde ne gibi farklılıklar göstermiş olduğunu temel kaynaklardan hareketle ortaya koymaya çalışacağız.
Keywords:
Islamic Communiqué, Poetry, Poet, Political Leadership, History of Islam
İslâmî Tebliğ, Şiir, Şair, Siyasî Liderlik, İslâm Tarihi
References
- Adonis, Arap Poetikası, çev. Emrullah İşler, Y.K.Yay., İstanbul 2004.
- Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Hilal eş-Şeybânî, el-Müsned, Mısır 1313.
- Ak, Murat, “Divan Şiirinde Taşra Kullanımları ve Divan Şairinin Taşrası”, İSTEM, Yıl: 12, Sayı: 24, 2014.
- Ali el-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûreddîn, Şerhu’ş-şifâ, Beyrut 1421.
- Ali, Cevad, el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm, Bağdad 1999.
- Askerî, Ebu Hilâl Hasen b. Abdullah, Kitâbu’s-sinâ’ateyn, thk. Alî Muhammed el-Becâvî Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Kahire ty..
- Aycan, İrfan, “Nadr b. Hâris”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2006.
- Barthold, W., İslâm Medeniyeti Tarihi, çev. Fuad Köprülü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay. Ankara 1977.
- Belâzurî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yahya b. Câbir, Ensâbu’l-eşrâf, Dâru’l-Maârif, Mısır 1959.
- Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin, Delâilü’n-nübüvve, nşr.: A. Kal’acî, Beyrut 1985.
- Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-sahîh, Dımaşk 1992.
- Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Edebü’l-müfred, Beyrut 1410.
- Câde’l-Mevlâ, Muhammed Ahmed ve el-Bacâvî, Ali Muhammed ve Ebu’l-Fazl İbrahim, Muhammed, Eyyâmu’l-Arab fi’l-câhiliyye, Dâru’l-Kütüb ve’l-Vesâ’iki’l-Kavmiyye, 2009.
- Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, Kitâbu’l-hayavân, Beyrut 1955.
- Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, el-Beyân ve’t-tebyîn, nşr.: Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Kahire 1975.
- Çağatay, Neşet, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara 1982.
- Çağatay, Neşet, İslâm Dönemine Dek Arap Tarihi, Ankara 1989.
- Çağrıcı, Mustafa, “Arap”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1991.
- Çetin, Nihat M., Eski Arap Şiiri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1973.
- Çetin, Nihat M., “Şiir”, İA, Eskişehir 1997.
- Çetin, Nihat M., “Umayya b. Abi’l-Salt”, İA, Eskişehir 1997.
- Çetindağ, Yusuf, Şiir ve Tenkit-Türk, İran ve Arap Tezkirelerinde-, Kitabevi Yay., İstanbul 2010.
- Dayf, Şevkî, el-Fennu ve mezâhibuh-u fi’ş-şi’ri’l-Arabî, Kahire 1987.
- Demirayak, Kenan, Arap Edebiyatı Tarihi I, Cahiliye Dönemi, Fenomen Yay., Erzurum 2009.
- Doğan, Muhammed Nur, “Fuzûlî’nin Poetikası”, İlmî Araştırmalar Dergisi, Sayı: 2, Yıl: 1996, ss. 47-72.
- Dûrî, Abdülaziz, İlk Dönem İslâm Tarihi, çev. Hayrettin Yücesoy, Endülüs Yay., 1991.
- Durmuş, İsmail, “Şiir”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2010.
- Ebu Dâvûd, Süleyman b. Eş’as, es-Sünen, Hıms 1969.
- Ebu’l-Ferac el-Isfehânî, Ali b. Hüseyin b. Muhammed, el-Eğanî, Kahire 1963.
- Ebu’ş-Şeyh Isfehânî, Abdullah b. Muhammed, Ehâdîs-ü Ebi’z-Zübeyr, Mektebetü’r-Reşîd, Riyad ty..
- Ezrakî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Abdillah, Ahbâr-u Mekke I-II, thk. Rüşdi Salih Melhas, Mekke 1965.
- Farmer, H. George, “Gına”, İA., Ankara, MEB., Eskişehir 1967.
- Fayda, Mustafa, “Velid b. Muğîre”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2013.
- Fîrûzabâdî, Muhammed b. Ya‘kûb, el-Kâmûsu’l-muhît, Beyrut 1407/1987.
- Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Mustasfâ, Beyrut 1994.
- Günaltay, Şemseddin, İslâm Öncesi Araplar ve Dinleri, sad. M. Söylemez-M. Hizmetli, Ankara Okulu Yay., Ankara 1977.
- Günaltay, Şemseddin, İslâm Öncesi Arap Tarihi, Ankara Okulu Yay., 2006.
- Hamidullah, Muhammed, “el-Îlâf veya İslâm’dan önce Mekke’nin İktisâdî-Diplomatik Münasebetleri”, çev. İsmail Cerrahoğlu, AÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, IX, Ankara 1961.
- Harman, Ömer Faruk-Çelebi, İlyas, “Kâhin”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2001.
- Heysemî, Nureddin, Mecmeu’z-zevâid ve menbâu’l-fevâid, Daru’l Fikr, Beyrut 1967.
- Huart, Clement, Arab ve İslâm Edebiyatı, çev. Cemal Sezgin, Tisa Yay., Ankara ty..
- İbn Abdi Rabbih, Ebû Amr Ahmed b. Muhammed el-Endelusî, el-Ikdü’l-Ferîd, nşr.: Ahmed Emin ve diğerleri, Kahire 1948.
- İbn Abdi’l-Berr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed, el-İstiâb fi Ma’rifeti’l-Ashâb, thk. Ali Muhammed el-Becavî, Kahire ty..
- İbn Âşûr, İslâm Hukuk Felsefesi, çev. Vecdi Akyüz-Mehmet Erdoğan, İstanbul 1988.
- İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddin Ahmed, Fethu’l-bârî bi şerh-i sahîhi’l-Buhârî, thk. Abdurrahman el-Berrak, Dâr-u Taybe, Riyad 2005.
- İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 1988.
- İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-nebeviyye, I-V, thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Kahire 1987.
- İbn İshâk, Muhammed, Hz. Peygamber’in Hayatı ve Gazveleri (Kitabü’s-Siyer ve’l-Megâzî), çev. Ali Bakkal, İlk Harf Yay., İstanbul 2013.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâmuddîn İsmail, el-Bidâye ve’n-nihâye, Mektebetü’l-Meârif, Beyrut ty.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâmuddîn İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Beyrut ty..
- İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî, eş-Şi’r ve’ş- şuarâ, thk. Müfîd Kumeyha ve Nuaym Zarzûr, Beyrut 1985.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezid, es-Sünen, nşr.: Muhammed Mustafa el-A’zamî, Riyad 1983.
- İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed, Lisânu’l-Arab, I-XV, Beyrut ty..
- İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ali b. Ebi’l-Kerem, el-Kâmil fi’t-tarih, Beyrut 1986.
- İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ali b. Ebi’l-Kerem, Üsdü’l-gâbe fi ma’rifeti’s-sahâbe, yy., 1970.
- İnalcık, Halil, Şâir ve Patron -Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme-, Doğubatı Yay., Ankara 2015.
- Kayrevânî, Ebu Ali el-Hasen İbn Reşîk, el-Umde fî sınâ‘ati’ş-şi‘r ve nakdih, Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, I-II, Beyrut 1401/1981.
- Kazancı, Ahmet Lütfi, “Cahiliyye Devrinde Müspet Davranışlar”, U.Ü. İlahiyat Fak. Dergisi, C.1, Sayı: 1, Yıl: 1986, 103-110.
- Kısakürek, Necip Fazıl, Çile, B.D. Yay., İstanbul 1998.
- Komisyon (1), el-Muncid fi’l-luğa, Beyrut 1987.
- Komisyon (2), Mu’cemu’l-vasîd, Çağrı Yay., İstanbul 1996.
- Komisyon (3), Hayrettin Karaman vd., Kur’an Yolu -Türkçe Meal ve Tefsir- Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2007.
- Komisyon (4), Kenan Demirayak-Nevzat H. Yanık-Nurettin Ceviz, Yedi Askı, Ankara Okulu Yay., Ankara 2004.
- Köksal, Asım, Peygamberler Peygamberi Hz. Muhammed ve İslâmiyet, Işık Yay., İzmir 2007.
- Kurtubî, Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li ahkami’l-Kur’an, Mısır 1967.
- Kutub, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur’an, Dünya Yay., İstanbul 1991.
- Kuzgun, Şaban, “Hanîf”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1997.
- Mâlik b. Enes, Ebu Abdullah el-Medenî, el-Muvatta’, nşr.: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Kâhire 1951.
- Mâverdî, Alî b. Muhammed, el-Ahkâmu’s-sultâniyye, Kuveyt 1989.
- Meriç, Cemil, Bu Ülke, İletişim Yay., İstanbul 1985.
- Mes’ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin, Mürûcü’z-zeheb ve meâdinü’l-cevher, thk. Muhammed M. Abdülhamid, Kahire 1964.
- Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan el-Ezdî, Tefsîr-u Mukâtil b. Süleymân, thk. Ahmed Ferîd, Beyrut 1424/2003.
- Münâvî, Zeyne’l-Âbidîn Muhammed b. Ali, Feyzü’l-kadir şerh-u câmiu’s-sağîr, Daru’l-Marife, Beyrut 1982.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-sahîh, thk. M. Fuad Abdülbâkî, Çağrı Yay., İstanbul ty.
- Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, es-Sünen, Mısır 1964.
- Öğmüş, Harun, Kur’an Yorumunda Şiirin Yeri (II/VIII. Asır Çerçevesinde), İSAM Yay., İstanbul 2010.
- Önkal, Ahmet, “Araplarda Ensâb İlmi ve İslâm Tarihi Açısından Önemi”, S.Ü. İlâhiyat Fak. Dergisi, Sayı: 3, Yıl: 1990.
- Özaydın, Abdülkerim, “Arap”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1991.
- Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2005.
- Schaade, A., “Recez”, İA, Eskişehir 1997.
- Serahsî, Muhammed b. Ebî Sehl, el-Mebsût, Beyrut 1993.
- Serahsî, Muhammed b. Ebî Sehl, el-Usûl, Beyrut 1993.
- Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Câmiu’s-sağîr, Beyrut 1982.
- Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, I-II, Beyrut 1991.
- Şâtıbî, Ebu İshak İbrahim b. Musa b. Muhammed, el-Muvâfakât, Beyrut ty..
- Şerbînî, Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, es-Sirâcu’l-münîr, Beyrut ty..
- Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Tarihu’l-ümem ve’l-mülûk, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Dâr-u Süveydân, Beyrut ty..
- Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Camiu’l-beyân an te’vili âyi’l-Kur’an, Beyrut ty..
- Tahâvî, Ebu Cafer, Şerh-u meâni’l-âsâr, thk. Muhammed Zehra-Muhammed Seyyid, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1994-1414.
- Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre, es-Sünen, thk. Ahmed Muhammed Şâkir-Muhammed Fuad Abdülbâkî, yy. ty..
- Tüccar, Zülfikar, “Ümeyye b. Ebu’s-Salt”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2012.
- Ugan, Zâkir Kadirî, “Dinî Rivayetler”, sad. Mustafa Karataş, Musa Alak, İ.Ü. İlâhiyat Fak. Dergisi, Sayı: 4, Yıl: 2001.
- Ürün, A. Kazım, “Fuhûlu’ş-Şuarâ (el-Ahtâl, Cerîr, el-Farazdak) ve en-Nakâ’id”, S.Ü. Fen-Edebiyat Fak. Edebiyat Dergisi, Sayı: 11, 1997.
- Vâkıdî, Ebu Abdurrahman b. Ömer, el-Meğâzî, Daru’l-Meârif, Mısır 1965.
- Vehbî, Mehmed, Hulâsatu’l-beyan, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1969.
- Watt, W. Montgomery, Hz. Muhammed’in Mekke’si, çev. M. Akif Ersin, Ankara 1995.
- Yalar, Mehmet, “Arap Edebiyatında Şiir Kavramı Problemi” (Mukayeseli ve Analitik Bir Yaklaşım), U.Ü., İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, Bursa 2002.
- Yalar, Mehmet, “İslâmi Arap Şiiri ve Peygamber”, U. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/1, Bursa 2009.
- Yektar, Osman Nedim, “Hadis Rivayetleri ve Hz. Peygamber’in Şiir’e Bakışı”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 20, Sayı: 65, Kış 2016.
- Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Târihu’l-İslâm, yy., 1974.
- Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyer-u a’lâmi’n-nübelâ, nşr.: el-Müneccid vd., Beyrut 1985.