The Faith-Action Relationship According to Shams al-Dîn al-Samarqandî Şemsuddin es-Semerkandî, Mâturîdîlik, Îman, Küfür, Amel
Abstract
The faith-action relationship, which is one of the basic subjects of Islamic Theology basically is the problem that anyone who believer after he has committed a cardinal sin whether or not still carrying that qualification. Firstly, this subject is viewed as a problem to be deal with from different perspectives. From this aspect, this subject could both be limited to certain scholar’s view or a movement’s perspective or could be studied in respect to a defined historical period. Thus, this title within the study imposes a framework or restriction about the study itself. This framework and limitation not only defines the methodology and content of the study but also requires working on the problem from theological and linguistic perspective. In this study, the approach of Shams al-Dîn al-Samarqandî who is one of the important scholars of the Mâturîdiyyah tradition in the Transoxania (Mâwarâ’al-Nahr) region, about problem of the faith-action relationship is handled by considering both their own approaches and also alternative approaches.
Kelâm ilminin temel konularından olan îman-amel ilişkisi, esasında mümin kimsenin büyük günah işledikten sonra hâlâ o vasfı taşıyıp taşımadığı sorunudur. İlk bakışta bu konu, farklı biçimlerde çalışılmaya müsait bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. Bu açıdan bir sorun olarak bu konu, belli bir ekolün ya da âlimin görüş ve düşünceleriyle sınırlanabileceği gibi, belirli bir dönemle sınırlı olarak da çalışılabilir. Böylelikle çalışma sürecinde verilen konu başlığı, ister istemez çalışmaya yönelik kendi içinde belli bir çerçeve çizme ve sınırlamayı öngörmektedir. Çizilen bu çerçeve ve sınırlama, çalışmanın yöntem ve içeriğini belirlemekle birlikte konuyu bir sorun olarak teolojik ve dilsel düzeyde ele almayı gerektirir. Bu çalışmada, Mâturîdî geleneğin Mâverâünnehir bölgesindeki önemli âlimlerinden olan Şemsuddin es-Semerkandî’nin îman-amel ilişkisini gerek kendi yaklaşımları gerekse alternatif yaklaşımları dikkate alarak hangi bağlamda ele aldığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords:
Shams al-Dîn al-Samarqandî, Mâturîdite, Faith, Blasphemy, Action
Îman Kavramı ve Mahiyeti, Îman-Küfür Sınırı, Îman-Amel İlişkisi, Mâturîdî Kelâm Gele-neği, Şemsuddin Muhammed es-Semerkandî
References
- Akbulut, Ahmet, Sahâbe Dönemi İktidar Kavgası, 2. Baskı, Otto Yayınları, Ankara 2015.
- Âsım Efendi, Ebu’l-Kemâl, Okyânûsu’l-besît fî tercemeti’l-kâmûsi’l-muhît, yy., İstanbul 1272.
- Bağdâdî, Abdulkâhir, Usûli’d-dîn, yy., İstanbul 1346/1928.
- Bâkıllânî, Ebû Bekr, Kitâbu’t-temhîdi’l-evâil ve telhîsi’l-delâil, Thk. İmâduddîn Ahmed Haydar, Müessesetu’l-Kütübi’s-Sekafiyye, Beyrut 1993.
- Cevherî, İsmâîl, es-Sıhah tâcu’l-luga ve sıhahu’l-arabiyye, Thk. Abdulgafûr Attar, yy. Kahire 1956.
- Cürcânî, Seyyîd Şerîf, Kitâbu’t-ta’rîfât, Mektebetü Lübnan, Beyrut 1985.
- Ebu’l-Bekâ, Eyyûb, Kitâbu’l-külliyât mu’cemu fi’l-mastalahât, Thk. Adnan Derviş-Muhammed el-Mısrî, yy., Beyrut 1992.
- Eş’ârî, Ebu’l-Hasen, Makalâtu’l-islâmiyyîn ve ihtilâfu’l-musallîn, çev. Mehmet Dalkılıç-Ömer Aydın, 1. Baskı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
- Ezherî, Ebû Mansûr, Tehzîbu’l-luga, Thk. Muhammed Ali Neccâr, yy., Mısır ty..
- Hanefî, Ebu’l-Fedâîl, Kitâbu’l-huceci’l-kur’ân, Nşr: Ahmed el-Ba’z, Beyrut 1986.
- Hayyât, Ebu’l-Huseyn, el-İntisâr ve’r-reddi alâ ibn râvendî, Nşr: Muhammed Hicâzî, Mektebetü’s-Sekâfe, Kahire 1988.
- İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn, Mu’cemu mekâyisi’l-luga, Thk. Muhammed Hârûn, Dâru’l-Cîl, Mısır 1969.
- İbn Manzûr, Cemâluddîn, Lisânu’l-arab, Dâru’s-Sadr, Beyrut 1994.
- İsfehânî, Râgıb, el-Müfredât fî garîbi’l-kur’ân, çev. Abdulbâki Güneş-Mehmet Yolcu, Çıra Yayınları, İstanbul 2010.
- Kâdî Abdulcebbâr, el-Hemedânî, el-Muğnî fi ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl, Thk. Mustafa es-Sebkâ, Dâru’l-Mısriyye, Kahire 1965.
- Kâdî Abdulcebbâr, el-Hemedânî, el-Münye ve’l-emel, Thk. İsâmuddîn Muhammed Ali, yy., Kahire 1985.
- Kâdî Abdulcebbâr, el-Hemedânî, Şerhu’l-usûli’l-hamse, Thk. Abdülkerîm Osman, 2. Baskı, Mektebetü’l-Vehbe, Kahire 1988.
- Karaağaç, Hilmi, “İtikâdî Mezheplerde İman-İslâm İlişkisi”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (GÜİFD), Gümüşhane, 1/2 (2012): 103-120.
- Maraz, Hüseyin, “Mu’tezile’nin ‘el-Menzile Beyne’l-Menzileteyn’ Savunusu ve Doğuşu İle İlişkisi”, Kelâm Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 14/1 (2016): 1-33.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr, Tevîlâtu’l-kur’ân, Nşr: Bekir Topaloğlu, Mizan Yayınevi, İstanbul 2005.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn, Tabsırâtu’l-edille fî usûli’d-dîn, Nşr: Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün, DİB Yayınları, Ankara 2003.
- Özcan, Hanifi, Epistemolojik Açıdan Îman, 5. Baskı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2014.
- Râzî, Fahruddîn, Mefâtihu’l-gayb: et-Tefsîru’l-kebîr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2004.
- Semerkandî, Şemsuddîn, es-Sahâifu’l-ilâhiyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa Böl. nu: 1688.
- Semerkandî, Şemsuddîn, el-Meârif fî şerhi’s-sahâif, Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli Böl. nu: 2432/5.
- Semerkandî, Şemsuddîn, el-Mu’tekad li i’tikâdi ehli’l-islâm, Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli Böl. nu: 2432/3.
- Semerkandî, Şemsuddîn, Envâru’l-ilâhiyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli Böl. nu: 2432/6.
- Şerkâvî, Muhammed, el-Îman, Mektebetü’z-Zehrâ, Kahire 1989.
- Şehristânî, Ebu’l-Feth, Nihâyetü’l-ikdâm fî ilmi’l-kelâm, Nşr: Alfred Guillaume, yy., London 1934.
- Yürük, İsmail-Şık, İsmail, İslâm İnanç Esasları, 1. Baskı, Araştırma Yayınları, Ankara 2011.
- Zebîdî, Muhammed Murtaza, Tâcu’l-ârus min cevâhiri’l-kâmus, Thk. Muhammed Tanâhî, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1976.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım, el-Keşşâf an hakâiki’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl, Nşr: Muhammed Abdusselâm Şâhin, 5. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan 2009.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım, Esâsu’l-belâğa, Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire 1923.