e-ISSN: 2148-8134
p-ISSN: 2148-5631
Başlangıç: 2014
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı

Araştırma

  1. Ana Sayfa
  2. Arşiv
  4. Araştırma

Kudâme b. Caʿfer’in Şiir Tenkidine Yapılan Eleştirilerin Değerlendirilmesi: Yunan Felsesefesi ve Mantık İlminden Etkilenmesi Örneği The Evaluatıon of The Crıtıcısm on Qudāma Ibn Jaʿfar’s Poetry Criticism: The Example of Its Influence From Greek Phılosophy and Logic Science

Arş. Gör. Dr. Zahit KAPLANGÖZ Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Temel İslam Bilimleri Bölümü Arap Dili ve Belagatı Anabilim Dalı 0000-0003-3789-0951

DOI:

10.30523/mutefekkir.1312457

Nasıl Atıf Yapılır

Kaplangöz, Zahit . "Kudâme b. Caʿfer’in Şiir Tenkidine Yapılan Eleştirilerin Değerlendirilmesi: Yunan Felsesefesi ve Mantık İlminden Etkilenmesi Örneği". . Mütefekkir 10/19 (2023), 145-168. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1312457

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

Mantık, felsefe, kamu yönetimi ve edebiyat alanında eserleri bulunan, Abbâsîler dönemi meşhur kâtiplerinden Kudâme b. Caʿfer (ö. 337/948 [?]), Nakdü’ş-şʿir adlı eseriyle şiirin iyisinden kötüsünü ayırt etmeyi amaçlamış ve bunun için bazı ölçütler koymuştur. Bu ölçütleri açıklarken mantık ilmine ait ıstılahlara ve Yunan filozofların görüşlerine de yer vermiştir. Bu itibarla son dönem dil âlimlerinden Ömer Ferruh (ö. 1987), Bedevî Tabâne (ö. 2000) ve İhsan Abbas (ö. 2003), onun, şiiri değerlendirirken Yunan felsefesi ve mantığından etkilendiğini ve mantık ilminin usûlüne göre ölçütler belirlediğini iddia edip, şiirin duyguya hitap eden yönünü sınırlamaya çalıştığı için onu eleştirmişlerdir. Eseriyle Arap şiiri tenkidinin gelişmesinde büyük bir rolü olan Kudâme b. Caʿfer’in bu şekilde eleştirilmesi, üzerinde araştırma yapılmayı hak eden bir durumdur. Bu makaledeki temel amaç Kudâme b. Caʿfer’e yöneltilen eleştirilerin değerini ortaya çıkarmaktır. Bu itibarla yapılan eleştiriler belirli başlıklar altında toplanarak eleştirinin mahiyeti belirlenmiş, sonrasında Kudâme b. Caʿfer’in eleştiriye konu olan görüşlerine yer verilmiştir. Ancak eleştirinin değerlendirilmesini doğru yapabilmek için Kudâme b. Caʿfer’in diğer görüşlerine de yer verilmiş böylece onun konuya dair görüşleri tam olarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Kudâme b. Cafer öncesi şiir eleştirisindeki durumun geldiği seviye hakkında bilgi verilmiştir. Böylece onun şiir tenkidinde öncekilerden nasıl etkilendiği de anlaşılmıştır. Çalışmada Kudâme b. Caʿfer’e yöneltilen eleştirilerin zayıf, konuyu ihata etmeyen sınırlı sayıdaki örnekler neticesinde meydana geldiği sonucuna ulaşılmıştır.

Qudāma Ibn Jaʿfar who has works in the fields of logic, philosophy, public administration and literature was one of the famous clerks of the Abbasid period. He has tried to determine the difference between the good and the bad poems with his work called Naqd al-shiʿr and set some criteria for this. While explaining these criteria, he also included the terms of the science of logic and the views of Greek philosophers. In this respect, recent language scholars ‘Umar Ferrūkh (d. 1987), Badawī Tabbāneh (d. 2000) and Iḥsān Abbās (d. 2003) criticized him for trying to limit the emotional aspect of poetry, claiming that he was influenced by Greek philosophy and logic while evaluating poetry, and that the science of logic determined criteria according to its method. The main purpose of this article is to reveal the value of the criticisms directed at Qudāma. In this respect, the criticisms made are gathered under certain headings and the nature of the criticism is tried to be revealed, and then Qudāma’s views that are the subject of criticism are included. However, in order to evaluate the criticism correctly, Qudāma’s other views on the subject are also included, so his views on the subject have been tried to be fully revealed. In addition, in the study the level of the situation in poetry criticism before Qudāma will be revealed. Thus, it will be understood how he was influenced by his predecessors in his criticism of poetry. In the study, it has been concluded that the criteria of falling into the impossible and extremism in poetry, which are at the center of the criticism, are not fully understood, so the criticisms against Qudāma remain weak.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belâgati, Kudâme b. Caʿfer, Şiir, Tenkit, Yunan Felsefesi
Arabic Language and Rhetoric, Qudāma Ibn Jaʿfar, Poem, Criticism, Greek Philosophy

Referanslar

  • Abbas, İhsan. Târîhü’n-nakdi’l-edebî inde’l-Arab. Beyrut: Dârü’s-sekâfe, 1983.
  • Abzûzî, Lahzârî. el-Eserü’l-Aristoyî inde Kudâme b. Caʿfer kitâbu Nakdü’ş-şiʿr enmûzecen. Cezayir: Câmiaʿtü Vehrân, Yüksek Lisans, 2014/2015.
  • Aristoteles. Poetika. çev. İsmail Tunalı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987.
  • Aristoteles. Organon V Topikler. çev. Hamdi Ragıp Atademir. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1996.
  • Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb el-Bâhilî. Fuhûletu’ş-şuʿarâ. thk. Selahaddî el-Müneccid Ch. Teorry. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Cedîd, 1980.
  • Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. el-Beyân ve’t-tebyîn. Beyrut: Dâru mektebeti’l-hilâl, 1423.
  • Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. Kitâbü’l-Hayevân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1424.
  • Cumahî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sellâm b. Ubeydillâh b. Sâlim. Tabakâtü fuhûli’ş-şuʿarâ. thk. Mahmud Muhammed Şakir. Cidde: Dârü’l-medeni, ts.
  • Dayf, Şevki. el-Belâgatu tetavvur ve târîh. Kahire: Dârü’l-meârif, 2003.
  • Ergin, Mehmet Cevat. “İbn Sellâm el-Cumahî ve Tabakâtu Fuhûli’ş-Şuʿarâ Adlı Eseri”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD) 16/31 (2018), 157-176.
  • Evs b. Hacer. Dîvân Evs b. Hacer. thk. Muhammed Yusuf. Beyrut: Dâr Beyrut, 1986.
  • Fârâbî. Mantıkta Kullanılan Lafızlar. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
  • Ferruh, Ömer. Târîhü’l-edebi’l-Arabî. Kahire: Dârü’l-ilm li’l-melâyin, 1981.
  • Gezek, Ahmet. Klasik Dönem Arap Edebî Tenkidinde Gelenekçi ve Yenilikçi Yönelimler. Yalova: Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Güler, İsmail. “Asmaʿî’nin Şiir Eleştirisinde Fuhûle Kavramı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/2 (2011), 129-136. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001082
  • Güler, İsmail. “İbn Kuteybe'nin Şiir Anlayışı ve Şaire Bakışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/1 (2011), 69-78. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001057
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâ. Kahire: Dârü’l-hadis, 1423.
  • İbn Tabâtabâ, Ebü’l-Hasen Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. İʿyâru’ş-şiʿr. thk. Abdülaziz b. Nâsır. Kahire: Mektebetü’l-Hânici, ts.
  • İbnü’l-Muʿtez, Abdullah b. Muhammed el-Abbâsî. Tabakâtu’ş-şuʿarâ. Beyrut: Dârü’l-meârif, ts.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1992.
  • İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Yaʿkūb İshâk b. Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. Beyrut: Dârü'l-marife, 1978.
  • Kallek, Cengiz. “Kudâme b. Ca‘fer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Ekim 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/kudame-b-cafer
  • Katipoğlu, Hasan. “Fasıl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/fasil--mantik
  • Kudâme b. Caʿfer. Nakdü’ş-şiʿr. thk. Muhammed Abdülmunim Hafaci. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
  • Mezîtî, Hamîsa. “el-Müsâkafetü fî nakdi Kudâme b. Caʿfer: el-Fikrü’l-Aristoyî fî kitâbi Nakdü’ş-şiʿr tefâulun em temâsülün”. Mecelletü işkâlâtin fî’l-lugati ve’l-edebi 10/4 (2021), 241-258 (Erişim 22 Eylül 2022). https://www.asjp.cerist.dz/en/downArticle/238/10/4/168134
  • Mutarrızî, Ebü’l-Feth Burhânüddîn Nâsır b. Abdisseyyid b. Alî el-Hârizmî. el-Îzâh şerhu Makâmâti’l-Harîrî. thk. Hurşid Hasan. Pencap: Pencap Üniversitesi, Arap Dili Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
  • Öznurhan, Halim. “Aristoteles Poetika'sının Arap Edebiyatındaki Yansımaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 4/1 (2004), 255.
  • Safedî, Ebü’s-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Türki Mustafa Ahmed Arnaud. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâs, 2000.
  • Seller, Yusuf. “İbn Sellâm el-Cumahî’nin Arap Edebi Eleştirisine Katkısı: Tabakât Özelinde Bir Analiz”. İslam Tetkikleri Dergisi / Journal of Islamic Review 12/1 (2022), 127-155. https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1030746
  • Tabâne, Bedevî. Kudâme b. Caʿfer ve’n-nakdü’l-edebî. Kahire: Matbatü’l-fenniyyetü’l-hadîsetü, 1969.
  • Tevhîdî, Ebû Hayyân et. el-İmtâʿ ve’l-muʿânese. Beyrut: el-Mektebetu’l-ansariyye, 1424.
  • Tülücü, Süleyman. “Nâşî el-Ekber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 27 Eylül 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/nasi-el-ekber
  • Ünal, Yörükhan. “Poetika Çevirisinde Kırkıncı Yılını Dolduran Yanlışlar”. Varlık Dergisi. Erişim 16 Mayıs 2023. Erişim 16 Mayıs 2023. https://www.academia.edu/9179896/Y%C3%B6r%C3%BCkhan_%C3%9Cnal_Poetika_%C3%87evirisinde_K%C4%B1rk%C4%B1nc%C4%B1_Y%C4%B1l%C4%B1n%C4%B1_Dolduran_Yanl%C4%B1%C5%9Flar
  • Yâkut el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkut b. Abdillâh. Muʿcemü’l-üdebâʾ. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1993.
  • Zeynî, Mahmud b. Hasan. “Kudâme b. Caʿfer ve cuhûduhu’n-nakdiyyeti fî nazari’l-bâhisîne’l-muhdesîn”. Mecelletu kulliyyeti’ş-şerîati ve’d-dirâseti’l-İslâmiyye 4 (1980), 207-218.

Lisans

Telif Hakkı (c) 2023 Mütefekkir
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.