Bilimsel Tefsir ve Değişim Scientific İnterpretation and Change
Öz
İnsanlığa hidayet kaynağı olarak indirilen Kur’an’da bu amaca ulaşmak için farklı metot ve üsluplar kullanılmıştır. Özellikle Allah’ın varlığı, birliği ve kudreti hakkındaki ayetlerde insanların düşünerek hakikati bulmaları için yaşadıkları dünyadan örnekler seçilmiştir. Bu metot Kur’an’a bilimsel yaklaşımın önünü açmış, Fahreddin Razi (ö. 606/1209)’den itibaren tefsirlerde ayetlerin bilimsel veriler çerçevesinde yorumlandığı görülmüştür. Günümüzde gelişimini devam ettiren bu metotta ayetler, her dönemdeki ilmî birikim çerçevesinde ele alınmış, değişen bilimsel veriler sebebiyle ayetin yorumunda da değişmeler meydana gelmiştir. Bu husus tefsire, önceleri lafzi olarak tefsir edilen ayetlerin daha sonra bilimsel açıdan ele alınması veya değişen ilmî verilerle ayetin mevcut bilimsel yorumunun değişmesi şeklinde yansımıştır. Bu çalışmadaki amacımız, belli ayetler çerçevesinde ilmî gelişmelerin ayetin yorumuna etkisini incelemektir.
In the Holly Book Quran, which has been sent as a source of the true path for the man kind, different methods and styles were used in order to achieve this purpose. Especially the ayahs (verses) in which the existence of Allah and His power (Mighty & Majestic) are mentioned, samples were chosen from the man kinds’ present time so that they can find the truth by thinking. This method led the scientific approach to Quran and within Fahrettin Razi’s interpretation, it is seen that the ayahs were interpreted within the scope of scientific data. This method is still developing and today the ayahs are handled in the scope of scientific background information of all times and some changes in the interpretation of the ayah occurred due to variable scientific data. This case at first reflected on the interpretation as close interpretation and later on as the change of interpretation of ayah in respect to the change of scientific data. In this study our aim is to analyse the effect of scientific developments on the interpretation of the ayah in the scope of certain ayahs.
Anahtar Kelimeler:
Kuran, Bilim, Tefsir, Bilimsel Tefsir, Değişim
Quran, Science, Interpretation, Scientific Interpretation, Change
Referanslar
- Açıkgenç, Alpaslan, “İslami Bilim ve Felsefe Anlayışı”, İslami Araştırmalar, Ankara 4/3, (1990): ss. 175-189.
- Adıvar, A. Adnan, Tarih Boyunca İlim ve Din (Bilim ve Din), Remzi Kitabevi, 4. bs. İstanbul, 1987.
- Ahmed b. Hanbel, Müsnedü Ahmed b. Hanbel, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. bs. Beyrut 2008.
- Âlûsî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Mahmûd, Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-Sebʿi’l-Mesânî, thk. Mahmûd Şükrî el-Âlûsî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ty.
- Asimov, İsaac, Bilim ve Buluşlar Tarihi, çev. Elif Topçugil, İmge Kitabevi, 1. bs. Ankara 2006.
- Ateş, Abdurrahman, “Geçmişten Günümüze Bilimsel Tefsir Okulu”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2/4, (2002): ss. 117-141.
- Ateş, Süleyman, Kuran Ansiklopedisi, Kuran Bilimleri Araştırma Vakfı Yay. ty.
- Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşr. ty.
- Aydın Cengiz-Aydın Gülseren, “Batlamyus” DİA, İstanbul 1992, V, 197-198.
- Bağdâdî, Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammed, el-Fark beyne’l-firak, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Beyrut 1995.
- Baş, Erdoğan, “Sema”, DİA, İstanbul 2010, XXXVI, 453-455.
- Bayrakdar, Mehmet, İslâm’da Bilim ve Teknoloji Tarihi, TDV. Yay. 7. bs. Ankara 2002.
- Bayraklı, Bayraktar, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri, Bayraklı Yay. İstanbul 2007.
- Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envâru’t-Tenzîl ve esrâru’t-te’vîl, thk. Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk-Mahmûd Ahmed el-Atraş, 1. bs. Dâru’Reşîd, Beyrut 2000.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiʿu’s-Sahîh, thk. Muhammed Züheyr. b. Nâsır en-Nâsır, Dâru Tavki’n-Necât, ty.
- Cerrahoğlu İsmail, Tefsir Tarihi, Fecr Yay. 3. bs. Ankara 2005.
- Cevherî, Tantâvî, el-Cevâhir fî tefsîri’l-Kur’ân, Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlatları, Mısır 1346.
- Çapan, Ergün, “İfrat ve Tefrit Arasında Kur’an ve İlmî Hakikatler”, Ekev Akademi Dergisi, 16/51, (2012): ss. 167-196.
- Demir, Şehmus, “Kur’an’ın Bilimsel Veriler Işığında Yorumlanmasına Eleştirel Bir Yaklaşım”, Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar, 2010.
- Ebû Hacer, Ahmed Ömer, et-Tefsîru’l-ilmî li’l-Kur’an fi’l-mîzân, Dâru Kuteybe, 1. bs. Beyrut 1991.
- Ebû Ubeyde Mamer b. Müsenna, Mecâzu’l-Kur’ân, thk. Muhammed Fuad Sezgin, Kahire ty.
- Efil, Şahin, “Kur’an-Bilim İlişkisinin Olabilirliği ve Meşrûiyyeti Sorunu”, Ekev Akademi Dergisi, 8/21, (2004): ss. 25-38.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, sad. İsmail Karaçam v.d. Azim Dağıtım, İstanbul, ty.
- Emin el-Hûlî, Kur’ân Tefsirinde Yeni Bir Metod, çev. Mevlür Güngör, Kur’ân Kitaplığı, 1. bs. Ankara 2001.
- Eren, Cüneyt, “Bilimsel Tefsir Metodolojisi”, “İslâmî İlimlerde Metodoloji/Usûl Mes’elesi I, Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantıları, Ensar Neşr. (haz. İsmail Kurt-Seyit Ali Tüz), İstanbul2005.
- Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Meʿâni’l-Kur’ân, 2. bs. Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1983.
- Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yakub, Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-Kitâbi’l-azîz, thk. Muhammed Ali en-Neccâr, el-Mektebetü’l-ʿİlmiyye, Beyrut ty.
- Gazâlî, Ebû Hâmid, Cevâhiru’l-Kuran, thk. Şeyh Muhammed Reşid Rıza el-Kabbânî, Dâru İhyâ’il-Ulûm, 3. bs. Beyrut 1990.
- Gazâlî, Ebû Hâmid, İhyâu Ulûmi’d-dîn, Dâru’l-Marife, Beyrut ty.
- Gezer, Süleyman, “Metin-Yorum İlişkisi Çerçevesinde [13] Ra’d Suresinin 41. Ayeti”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8/4, (2008): ss. 147-159.
- Gezer, Süleyman, Kur’an’ın Bilimsel Yorumu Bir Zihniyet Tahlili, Ankara Okulu, 1. bs. Ankara 2009.
- Güllüce, Veysel, Bilimsel Tefsirde Usûl, Aktif Yay. Erzurum 2007.
- Hâkim, en-Neysâbûrî, Ebû Abdillah, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Dâru’l-Harameyn 1997.
- Hind Şiblî, et-Tefsîru’l-İlmî li’l-Kur’ani’l-Kerîm Beyne’n-Nazariyyât ve’t-Tatbîk, Tunus 1985.
- Isfahânî, Râğıb, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Seyyid Keylûnî, Dâru’l-Marife, Beyrut ty.
- Işık, Emin, “A’lâ Sûresi” DİA, İstanbul 1989, II, 310-311.
- İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsîru Kur’âni’l-azîm, thk. Sâmî b. Muhammed b. es-Selâme, Dâru Tayyibe, Riyad 1999.
- İskenderânî, Muhammed b. Ahmed, Keşfü’l-Esrâri’n-Nûrâniyye, yy. ty.
- Kalın, Faiz, “Kur’an ve Bilim Işığında Rölativiteyi Etkileyen Faktörler”, Atatürk Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (AÜİFD), 17, (2002): ss. 173-186.
- Karaman, Hayreddin, Çağrıcı, Mustafa, Dönmez, İbrahim Kafi, Gümüş, Sadrettin, Kur’an Yolu, DİB Yay. Ankara 2007.
- Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn, Tefsîri Kâsımî (Mehâsinu’t-Te’vîl), thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî, 1. bs. yy. 1957.
- Kırca, Celal, “İlmî Tefsir Ekolünün Problemleri”, Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sempozyumu, OMİF Yay. Samsun, 1989, ss. 193-198.
- Kırca, Celal, “Kur’an-ı Kerîm’in Tefsiri ve İlimlerle Olan Münasebeti”, İslam Medeniyeti Mecmuası, 5/2, İstanbul, (1401): ss. 17-26.
- Kırca, Celal, Kur’an-ı Kerîm ve Modern İlimler, Marifet Yay. İstanbul 1981.
- Kırca, Celal, Kur’an ve Bilim, Marifet Yay. İstanbul 1996.
- Kırca, Celal, Kur’ân ve Fen Bilimleri, Marifet Yay. 5. bs. İstanbul ty.
- Kırca, Celal, “Kur’an ve Modern Bilim”, (İlişkisi-Sahaları-Sorunları), Erciyes Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (ERUIFD), 15, (2012): ss. 7-34.
- Kocabaş, Şakir, “İslam ve Bilim”, Divan, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 1, (1996): ss. 67-83.
- Kocabaş, Şakir, Kur’an’da Yaratılış, Uzayların ve Maddenin Yaratılışı, Pınar Yay. 1. bs. İstanbul 2004.
- Maturidî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed Mahmûd, Te’vîlatu Ehli’s-Sünne, thk. Mecdî Bâslûm, Beyrut 2005.
- Merâğî, Ahmed Mustafa, Tefsîru’l-Merâğî, Mektebetü Mustafa el-Bâbî, Mısır 1946.
- Mertoğlu, M. Suat, “Kur’an’ı Modern Bilimlerin Işığında Okumak: Tantâvî Cevherî Örneği”, Dîvân, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 16/30, (2011): ss. 91-114.
- Muhammed Mahmûd es-Savvâf, el-Müslimûn ve ilmu’l-felek, Beyrut, ty.
- Mustafa Mahmud, el-Kur’an -Muhâvele li-fehmin asriyyin li’l-Kur’an-, Müessese Rûza li Yûsuf, ty.
- Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, thk. Yusuf Ali Bidyevî, Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, Beyrut 1998.
- Özel, Recep Orhan, “Elmalılı Hamdi Yazır’ın Bilimsel Tefsir Anlayışı”, Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II, İlim Yayma Vakfı Kuran ve Tefsir Akademisi, yy. 2012, ss. 549-571.
- Öztürk, Mustafa, “Kur’an’ı Modern Bilim Hakkında Konuşturmanın Açmazları ve Sakıncaları”, (Kur’an, Tefsir ve Usûl Üzerine Problemler, Tespitler, Teklifler İçinde), Ankara Okulu, 2. bs. Ankara 2014.
- Parlatır, İsmail, Gözaydın, Nevzat, Zülfikar, Hamza, Türkçe Sözlük, TDK Yay. 8. bs. Ankara 1998.
- Paul Davies, The New Physics: a Synthesis, Cambridge Universty Press, Cambridge 1989.
- Razi, Fahreddin Muhammed b. Ziyâüddîn, Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî-Mefâtîhu’l-ğayb, Dâru’l-Fikr, 1. bs. Beyrut 1981.
- Reşid Rıza, Muhammed, Tefsîru-Kur’âni’l-Hakîm, (Tefsîu’l-Menâr), Hey’etü’l-Mısriyye Âmme, 1990.
- Ronan, Colin A. Bilim Tarihi, çev. Ekmeleddin İhsanoğlu-Günergun, Feza, Tübitak Yay. 3. bs. Ankara 2003.
- Seyyid el-Cümeylî, el-İʿcâzul-ilmî fi’l-Kur’an, Dâru-Mektebeti’l-Hilâl, Beyrut 1992.
- Suyûtî, Celalüddîn Ebu’l-Fadl Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İklîl fî istinbâti’t-Tenzîl, thk. Seyfeddin Abdülkâdir, Beyrut 1981.
- Suyûtî, Celalüddîn Ebu’l-Fadl Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’an, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim,Vizaretü Şuûni’l-İslamiyye, Suudi Arabistan ty.
- Suyûtî, Celalüddîn Ebu’l-Fadl Abdurrahman b. Ebî Bekr, Muʿteraku’l-akrân fî iʿcâzi’l-Kur’ân, thk. Ahmed Şemsüddin, Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, Beyrut, 1988.
- Suyûtî, Celalüddîn Ebu’l-Fadl Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tefsîru Celâleyn, Mektebetü’i-İstikâme, Kahire, ty.
- Şâtıbî, Ebû İshak, el-Muvâfakât fî usûli’ş-Şerîa, thk. Muhammed Abdulkâdir el-Fâdılî, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 2007.
- Şeker, Mehmet Emin “Kur’an-ı Kerim İçin Bilimsel Yorumun Gerekliliği”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 12, (2014): ss. 315-334.
- Tabbâra, Afîf Abdülfettâh, Rûhu’d-Dîni’l-İslâmî, Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, Beyrut 1993.
- Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb, el-Muʿcemu’l-kebîr, thk. Humeydî b. Abdilmecîd es-Selefî, Mektebetü İbn Teymiye, 2. bs. Kahire 1415/1994.
- Taberi, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Tefsîru’t-Taberî, thk. Mahmûd Muhammed Şakir, Mektebetü İbn Teymiye, 2. bs. Kahire ty.
- Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevra, Sahîhu Süneni’t-Tirmizî, thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Bânî, Mektebetü’l-Maârif, Riyad 2000.
- Topdemir, G. Hüseyin-Unat Yavuz, Bilim Tarihi, Pegem Akademi Yay. 6. bs. Ankara 2013.
- Türer, Celal, “Bilim Felsefesi”, Erciyes Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (ERUIFD),10, (1998): ss. 169-183.
- Türkmen, Lütfullah-Yalçın Mustafa, “Bilimin Doğası ve Eğitimdeki Önemi”, Afyon Kocatepe Ü. (AKÜ) Sosyal Bilimler Dergisi, 3/1, (2001): ss. 189-195.
- Ural, Şafak, “Bilim Felsefesi”, Bilgi, Bilim ve İslam (II), Ensar Nşr. İstanbul 2005.
- Yavuz, Ömer Faruk, “Gazâlî ve İlmî Tefsir”, On Dokuz Mayıs Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (OMÜİFD), 31, (2011): ss. 39-59.
- Yıldırım, Celal, İlmin Işığında Asrın Kuran Tefsiri, Anadolu Yay. İzmir ty.
- Yusuf el-Kardâvî, Kur’ân’ı Anlamada Yöntem, çev. M. Nurullah Aktaş, Nida Yay. 1. bs. İstanbul 2015.
- Zağlûl Neccâr, Tefsîru’l-âyâti’l-kevniyye fi’l-Kur’ani’l-Kerîm, Mektebu Şurûki’d-Devliyye, Kahire 2007.
- Zehebî, Muhammed Hüseyn, et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, Dâru’l-Hadîs, Kahire 2005.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Muhammed b. Ömer, el-Keşşâf an hakâikı’t-Tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl, thk. Yûsuf el-Hammâdî, Mektebetü Mısr, Mısır ty.