Cahiliye Şiirinde Ağıt Yakan Kadın Sahnesi: Betimsel Bir İnceleme مشهد المرأة النَّادبة في القصيدة الجاهليّة: دراسة وصفية The Lamenting Woman Scene in the Pre-Islāmic Poem: A Descriptive Study
Öz
Bu çalışmada teselli, ölüyü yâd etme ve iç âleminde gizlediği farklı sahneleri içeren yas şiirinin bir parçası olarak kadınların ağıdı, kadınların ağıt şekli ve ağıt esnasında sergilediği davranışlardan olan kendisini dövme, elbisesini yırtma, saçını yolma, ayaklarını yere vurma ve diğer bazı ayrıntılar ele alınmaktadır. “Nedb” kelimesi Arapça sözlüklerde yukarıda zikredilen anlamlarla ifade edilmektedir. Yaslı kadının bir yakınını kaybederken derinden hissettiği acı, bu eylem için kiralanan ve işini ustalıkla yapan birisinden çok daha fazladır. Fakat bu sanatın parıltısı, ağıt yakan kadınlarda abartı tezahürlerini yasaklayan İslâm’ın gelişiyle birlikte solmaya başladı. Çünkü ağıt esnasında sergilenen bazı davranışlar, toplumun insanları benimsemeye çağırdığı değerler ve ahlâkî idealler sistemine uymamaktaydı. Araştırma ayrıca genel olarak ağıt, özelde ise ağıt şiirine güçlü bir dayanak olan kadının yas tutmasında saklı bulunan bazı felsefî içerikleri de ele almaktadır. Erkek ağıdında görülemeyen duyguları barındıran kadın ağıdı, cahiliye toplumundaki belirgin gelenek ve göreneklere dayanmaktadır. Makalede son olarak çalışmada ulaşılan sonuçlara yer verilmektedir.
In this study, consolation, commemorate the dead and the lament of women as a topic of the mourning poems, which include the tellings of different scenes that women hide in their inner world, the way women lament and their behaviors during lament, beating themselves, tearing clothes, pulling hair, hitting the ground and some other details are discussed. In the Arabic dictionaries, the word “nadb” is defined by above mentioned feelings/actions. Old women who had lost a dear one feel the pain more deeply than the rented paid mourners, who are perfected in it. However, the importance of this craft faded with the advent of Islām, which forbade the manifestations of exaggeration in the mourning of women. Because some of their manifestations violate the system of values and moral ideals that Islam urged the people of society to adopt. The research also deals with some of the philosophical contents of women’s mourning which are considered a strong pillar in the poem of lamentation genre in general. Because women's lamentation was characterized by some feelings that are seen rarely in men's lamentation. Women’s lamentation is rooted deeply in the distinct traditions in pre-Islamic society. The results of the research are also included in the article.
Anahtar Kelimeler:
Referanslar
- Abdullah Abdülcebbâr- Muhammed ‛Abdülmunʿim Hafâcî. Kıssatü’l-edeb fî’l-Hicaz. Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, ts.
- Ahmed Muhtâr Ömer. Mu’cemü’l-lügati’l-‛Arabiyyeti’l-mu‛âsira. Dârü ʿÂlemi’l-Kütüb, 2008.
- Bağdâdî, Bahâuddîn. et-Tezkiretü’l-Hamdûniyye. Beyrut: Dârü Sâdır, ts.
- Bağdâdî, İbnu Ebi’l-İsbaʿ. Tahrîrü’t-tahbîr fî sanâati’ş-şiʿri ve’n-nesri ve beyâni iʿcâzi’l-Kurân. thk. Hifnî Muhammed Şeref. Cumhûriyetü’l-Müttehide: Menşûrâtü’l-Meclisi’l-aʿlâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, ts.
- Beşîr Yemût. Şâʿirâtü’l-‛Arab fî’l-câhiliyye ve’l-İslâm. Beyrut: el-Mektebetü’l-Ehliyye, 1934.
- Beyhakî, İbrahim b. Muhammed. el-Mehâsin ve’l-mesâvî. tsh. Seyyid Muhammed Bedruddîn el-Halebî. Mısır: Matbaatu Dâri’s-Saâde, 1906.
- Câhiz, Ebû Osman ‛Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. thk. ‛Abdusselâm Harun. Darü’l-Fikr, ts.
- Câhiz, Ebû Osman ‛Amr b. Bahr. el-Buhalâ’. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 2. Basım, 1419/1998.
- Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sihâh (Tâcü’l-luga ve sihâhü’l-‛Arabiyye). thk. Ahmed ‛Abdülğafûr ‛Attâr. Beyrut: Dârü’l-‛İlmi li’l-Melâyîn, 1990.
- Dîneverî, İbn Kuteybe. Edebü’l-kâtib. thk. Muhammed ed-Dâlî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
- Dîneverî, İbn Kuteybe. el-Meʿânî’l-kebîr fî ebyâti’l-meʿânî, thk. Sâlim Kerankevî-Abdurrahman b. Yahya b. Ali el-Yemânî. Haydarabat: Matbaatu Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1949.
- Dîneverî, İbn Kuteybe. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâ’. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2003.
- Divânü Lebîd b. Rabîa el-‛Âmirî. thk. Hamdû Tammâs. Dâru’l-Ma’rife, 2004.
- Divânü’l-Hüzeliyyîn. thk. Ahmed ez-Zeyn, vd. Kahire: Nushatun musavvaratun ʿan tabʿati Dâri’l-Kütüb, 1965.
- Endelüsî, Ebû Amr Ahmed b. Muhammed b. Abdirabbih. el-ʿİkdü’l-ferîd. thk. Ahmed Emin vd. Kahire: el-Hey’etü’l-ʿÂmme li Kusûri’s-Sakkâfe, 2004.
- Hamevî, Şihâbüddîn Ebû Abdullah Yâkût b. Abdullah er-Rûmî. Muʿcemü’l-büldân. Beyrut: Dâru Sâdır, 2. Basım, 1995.
- Himyerî, Neşvân b. Saîd. Şemsü’l-ʿulûm ve devâü kelâmi’l-‛Arab mine’l-külûm. thk. Hüseyin b. Abdullah el-ʿAmrî, vd. Dimaşk: Dârü’l-Fikr, 1999.
- Hûfî, Ahmed. el-Mer’etü fî’ş-şiʿri’l-câhilî. Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 2. Baskı, ts.
- Hüseyin Cumʿa. Er-Risâu fî’ş-şiʿri’l-câhilî ve sadri’l-İslâm. Dımaşk: Câmiatu Dımaşk, 1982.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1993.
- İbn Nedim, Muhammed b. İshak. el-Fihrist. thk. Muhammed Avnî Abdürraûf, vd. Kahire: el-Hey’etü’l-ʿÂmme li Kusûri’s-Sakkâfe, 2006.
- İbn Tabâtabâ el-Alevî. ʿİyârü’ş-şiʿr. thk. Abdülaziz b. Nasır el-Mâniʿ. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, ts.
- İsfahânî, Ebü’l-Ferac. Kitâbü’l-eğânî. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 2008.
- Kayrevânî, İbn Reşîk. el-ʿUmde fî sanâati’ş-şiʿr ve nekdih. thk. en-Nebeviyyu Abdulvâhid Şa’lân. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 2000.
- Müberred, Ebû’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd. Kitâbü’t-teʿâzî ve’l-merâsî. thk. Muhammed ed-Dîbâcî. Dımaşk: Matbû‛âtu Mecmei’l-Lügati’l-‛Arabiyye, 1976.
- Muhammed Câd el-Mevlâ- Ali el-Becâvî- Muhammed Ebû-Fadl İbrahim. Eyyâmü’l-‛Arab fî’l-câhiliyye. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1988.
- Nahvî, Sa’leb. Dîvânü’l-Hansâ’. thk. Enver Ebû Süveylim. Dârü ʿAmmâr, 1988.
- Nüveyrî, Şihâbüddîn. Nihâyetü’l-ereb fî funûni’l-edeb. Kahire: Dârü’l-Kütüb ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 2. Basım, 1423/2002.
- Salâh Fadl. Şeferâtü’n-nass. Kahire: Dârü’l-Fikri li’d-Dirâsâti ve’n-Neşr, 1990.
- Vehb Rûmiyye. Şiʿrunâ’l-kadîm ve’n-nakdü’l-cedîd. Kuveyt: ʿÂlemü’l-Ma’rife, 1996.
- Yûnus, Hafel. es-Sûretu fî şiʿri Temîm b. Ubey b. Mukbil. Câmiatü’l-Baʿs, 2007.
- Zebîdî, Muhammed Murtazâ el-Hüseynî. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Komisyon. Küveyt: Matbaatu Hukûmeti’l-Kuveyt, 1969.
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Mütefekkir
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.