İnsanın Biyolojik Yaratılışıyla İlgili Kur’an Âyetlerinin Yorumu Interpretation of Qur’ānic Verses Related to Biological Creation of Human
Öz
İnsan, Kur’an’ın genişçe yer verdiği, ilk yaratılışından bugünkü şahit olduğumuz her bir insanın yaratılış safhalarına kadar zikrettiği bir varlıktır. Bu varlığın ilk yaratılışı vasıtasız/elementer yaratılış olarak ifade edilmektedir ki toprak, tînü lâzib, sülâle min tîn, hamei mesnûn, salsâl ve tesviye safhalarından meydana gelmektedir. İlk insandan sonra onun neslinin yaratılışını ifade eden nutfe, alaka, mudğa, ıʿzâm, kemiklere et giydirilmesi ve halkun âhar şeklinde zikredilen vasıtalı/biyolojik yaratılış ise insanın anne karnında geçirdiği safhalardan oluşmaktadır. Bu çalışmada vasıtalı ve vasıtasız yaratılış safhaları Kur’an’da ayrıntılı bir şekilde zikredilen insanı tanımak ve tanıtmak, biyolojik yaratılışa dikkatleri çekmek, Allah Teâlâ’nın varlık ve birliğine delil boyutlarını ortaya koymak amaçlanmaktadır. Yöntem olarak konu ile alakalı âyetler odak nokta seçilmekte, ardından bu âyetlerin tefsiri bağlamında klasik ve modern tefsirler ve yine bu âyetlerin yorumlanması hususunda yazılmış kitap, makale, tez gibi çalışmalar taranmaktadır. Kapsam bakımından yaratma ve insan kavramları izah edildikten sonra insanın vasıtalı ve vasıtasız yaratılışı hakkında bilgiler verilmekte, insanın biyolojik yaratılışından bahseden âyetler incelenerek bu âyetlerde geçen ve biyolojik yaratılışın safhalarını ifade eden kavramlar değerlendirilmektedir. Neticede biyolojik yaratılışın önemi ortaya konulmakta, yaratılış safhaları ve bu safhalardan geçerek dünyaya gelen insan bağlamında Allah Teâlâ’nın kuvvet, kudret, irade ve tedbirine dikkat çekilmektedir.
Mankind is a species that the Qur’ān gives notable details about his creation. The first stage of the creation of man is called “direct” creation and this is a process that composes of several levels. In addition to these levels, there is another stage called “indirect” i. e biological creation that implies the creation of Adam’s offspring. This process consists of significant levels named “nutfe”, “alaka”, “mudğa”, “ıʿzam”, “kesevne’l-ıʿzâm” and “halkun âhar”. All these levels refer to the adventure of the human in the womb. Therefore, this article tries to define and describe the significance of man by revealing the direct and indirect creation stages. Then, the miraculous feature of the indirect creation was emphasized, unlike others who regard it as an ordinary phenomenon. In addition, these creation steps are sophisticated in the manner that they are seen as evidence of Allah’s existence and unity. Not only the Qur’ānic verses which are related to these creation stages but also the texts of the classical and modern tafsir of these verses were used in this study. Some of the books, dissertations, and articles regarding these verses were also used. After defining the term “creation” and “man”, the essential information related to direct creation and indirect creation is given. Then the levels of the indirect creation were expressed in detail by referencing the verses that underline the man’s biological creature. In short, the importance of the biological creature was highlighted, and through the adventure of the man in these creation stages, the unity, authority, power, and foresight features of Allah were remarked.
Anahtar Kelimeler:
Referanslar
- Ağırbaş, Abdulhekim. “Hz. Peygamber Döneminde Kur’an/Kırâat Eğitim-Öğretimi”. Dârülhadis İslami Araştırmalar Dergisi 1 (2021), 83-117.
- Ağkuş, Yusuf. “İnsanın ‘Nutfe’ ve ‘Alak’tan Yaratıldığını İfade Eden Âyetlerin Mana ve Mesajı”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/5 (2013), 90-119.
- Akgün, Hüseyin. “Kadının Kaburga Kemiğinden Yaratılması Meselesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/2 (2019), 323-338.
- Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-ʿazîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
- Arpaguş, Hatice K. “Kur’an Perspektifinden Yaratılış İtibariyle Kadına Bakış”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi (2010), 587-606.
- Bâr, Muhammed Ali. Kur’an-ı Kerim ve Modern Tıbba Göre İnsanın Yaratılışı. çev. Abdülvehhab Öztürk. Ankara: TDV Yayınları, ts.
- Başaran, Ayşe. Tıbbi Biyoloji. Bursa: Nobel & Güneş Tıp Kitabevi, 7. Basım, 2004.
- Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t Türâsi’l-Arabî, 1418/1997.
- Bilgiz, Musa. Kur’an’da İnsanlık Onuru. Ankara: Fecr Yayınları, 2013.
- Binol, Ali. Kur’an’da Beşer ve İnsan. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. 9 Cilt. Dımeşk: Dâru Tavgi’n Necat, 1422/2001.
- Campbell, Neil A. Biyoloji. çev. Ertunç Gündüz vd. Ankara: Palme Yayıncılık, 6. Basım, 2010.
- Cevherî, Tantâvî. el-Cevâhir fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. 26 Cilt. Kahire, 1350/1932.
- Çağrıcı, Mustafa. “Yaratma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/324-329. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
- Çelik, Ömer. Hakk’ın Dâveti Kur’ân-ı Kerîm Meâli ve Tefsîri. 5 Cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 2020.
- Demir, Osman Nuri. Mâturîdî’de İnsan Tasavvuru. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
- Demirci, Muhsin. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: İFAV Yayınları, 17. Basım, 2018.
- Deniz, Gürbüz. Anlam ve Varlık Boyutuyla İnsan. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2017.
- Diyanet İşleri Başkanlığı. Erişim 12 Şubat 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eşʿas b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l Asriyye, ts.
- Ebüssuûd Efendi, Muhammed. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
- Ekinci, Mehmet. Kur’an’a Göre Doğal Çevre İçinde İnsan. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
- Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 3. Basım, 1420/1999.
- Gölcük, Şerafeddin. Kur’an ve İnsan. Konya: Kitap Dünyası, 2009.
- Han, Fethullah. Kur’an ve Kâinat Âyetleri Allah, Kâinat ve İnsan. çev. Safiye Gülen - Oya Morçay. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2. Basım, 1998.
- Israfilova, Faima. “Kur’an’ı Kerim ve Fen Bilimleri Bağlamında İnsan”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (2019), 404-425.
- Işık, Şemsettin. “İlk Misak (Elest Sözleşmesi)”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2019), 83-117.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Tunusiyye, 1405/1984.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tayyibe Li’n-Neşr, 2. Basım, 1420/1999.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitabi’l-Arabî, 1421/2001.
- İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Dımeşk: Darü’l Kalem, 1421/1991.
- Karaman, Hayreddin vd., Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
- Kavşut, M. Sait. “Kur’an’da İnsanın Yaratılış Aşamaları Te’vîlat Ekseninde Bir Değerlendirme”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 289-301.
- Kayhan, Mustafa. Kur’ân’da Çevre Kavramı ve Çevre-İnsan İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
- Keskin, Zeki. “Âyetler Işığında İnsanın Yaratılışı”. Âyetlerin ve Hadislerin Dilinden Yaratılış. 33-44. Antalya: Akdeniz Kültür ve Eğitim Derneği, 2018.
- Koçak, Muhammet. İslâm Düşüncesinde Varlık ve Yaşam Değeri Açısından İnsan. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
- Konyalı Mehmed Vehbî. Hulâsat’ül beyân fî tefsîr’il Kur’an. 16 Cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1386/1966.
- Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1384/1964.
- Kutluer, İlhan. “İnsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/320-323. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
- Mertoğlu, M. Suat. “Ümmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/309-310. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, ts.
- Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzi’l-ve hakâiku’t-te’vil. 3 Cilt. Beyrut: Dar İbn Katheer, 7. Basım, 1439/2017.
- Nurbaki, Halûk. İnsan Bilinmezi. İstanbul: Damla Yayınevi, 2018.
- Okuyan, Mehmet. “Kur’an’ın Tabiat İlimlerine Bakışı”. Kur’an Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi 16, 17, 18 (1999), 149-168.
- Pala, İskender. “Bezm-i Elest”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/108. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Jîl, 2. Basım, ts.
- Sallabi, Ali Muhammed. el-Mu’cizetü’l-hâlidetü el-i’câzü’l-ilmiyyü fi’l-Kur’an’il-Kerim. İstanbul: Ravza Yayınları, 2017.
- Sarı, Mehmet. Kur’an Işığında İnsanın Yaratılış Gayesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
- Seyyid Kutub. Fî Zılâli’l-Kur’an. çev. Salih Uçan vd., 10 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1412/1991.
- Şenocak, İhsan - Yazıcı, Ahmet. “Kur’an’da İnsanın Yaratılış Devreleri”. Âyetlerin ve Hadislerin Dilinden Yaratılış. 71-90. Antalya: Akdeniz Kültür ve Eğitim Derneği, 2018.
- Şeriati, Ali. İnsan. çev. Şamil Öçal. Ankara: Fecr Yayınları, 10. Basım, 2020.
- Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-kadîr el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. 6 Cilt. Dımeşk: Dâru İbni Kesîr, 1414/1993.
- Şimşek, M. Sait. Yaratılış Olayı. İstanbul: Beyan Yayınları, 1998.
- Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 1438/2016.
- Taberî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2000.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. 5 Cilt. Mısır: Mustafa el-Babü’l Halebî, 2. Basım, 1395/1975.
- Tözluyurt, Mehmet. Allah İnsan İlişkisinin Aşamaları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
- Uludağ, Süleyman. “Ahsen-i Takvîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/178. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Bezm-i Elest”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/106-108. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, ts.
- Yıldız, Muhammed Ali. Akşemseddin’de Allah, Kâinat ve İnsan. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, ts.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l Kitâbi’l Arabî, 3. Basım, 1407/1986.
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Mütefekkir
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.