ed-Dürerü’n-Nâsire fî Tevcîhi’l-Kırââti’l-Mütevâtire Adlı Eseri Bağlamında İbn Acîbe’nin Kıraat Yönü
Öz
İbn Acîbe’nin (ö. 1224/1809) ed-Dürerü’n-nâsire fî tevcîhi’l-kırââti’l-mütevâtire adlı eseri, kıraatlerin tevcihine yönelik yapılan çalışmaların 18. yüzyıldaki en önemli örneklerinden biridir. Eser, İbn Acîbe’nin kıraat alanında müstakil olarak kaleme aldığı tek çalışması olup adından da anlaşılacağı üzere mütevâtir kıraatlerin tahlilini konu edinmektedir. Müellif bu çalışmasıyla kıraat alanındaki bilgi ve birikimini ortaya koymaktadır. Eserin girişinde yer alan üç mukaddimede Kur’ân tilâvetine ve kıraat ilmine dair bazı meselelere yer verilmiştir. Özellikle üçüncü mukaddimede kıraat ihtilâflarının kaynağı olarak kabul edilen yedi harf meselesi ele alınmıştır. Mütevâtir kıraatlerin tahlilinde her sûreden seçilen ve izahına ihtiyaç duyulan kelimeler, iʿrab, isnad, mana ve tercih gibi yönlerden değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Eser, tarihi süreçte kaleme alınan tevcih kaynaklarını ve görüşlerinden istifade edilen âlimleri referans göstermesi bakımından da dikkat çekmektedir. İbn Acîbe’nin kıraat yönünü ele alan herhangi bir akademik çalışmanın yapılmamış olması bizi bu konuyu araştırmaya sevk etmiştir. Çalışmamızda, mezkûr eser bağlamında İbn Acîbe’nin kıraat ilmi tarihine ve kıraat ihtilâflarının tevcihine yönelik görüşleri değerlendirilecek ve müellifin kıraat yönü ortaya konmaya çalışılacaktır.
Ibn Acîbe’s (d. 1224/1809) work named ed-Dürerü’n-nâsire fî tavcîhi’l-kırâati’l-mütevatire is one of the most important examples of the studies on the substantiating of the recitations in the 18th century. It is Ibn Acîbe’s only work he wrote in the field of recitation. As it’s understood from its name, it contains the analysis of ensured recitations. In the three introductions of his work, he deals with some of the issues about the recitation of the Qur’an and the science of recitation in general, exhibiting his knowledge and mastery in the field. Especially in the third introductory part, the issue of seven letters as the origin of varied Qur’anic readings is discussed. While analyzing the reliable recitations, the words selected from each surah are evaluated in terms of iʿrab, isnad, meaning, and preference. The work also draws attention in terms of referring to the sources of guidance written in the historical process and the scholars whose views are used as reference. The fact that no academic study has been conducted on Ibn Acîbe’s recitation has intrigued us to study this issue. In the study, Ibn Acîbe’s views on the history of the discipline of recitation and substantiating of varied Qur’anic readings will be evaluated. The author’s recitation aspect will be revealed in the context of the aforementioned work.
Anahtar Kelimeler:
Referanslar
- Akaslan, Yaşar. “Kırâat İlmi Sistematiğinde Usûl Kavramları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2017), 217-251.
- Akaslan, Yaşar. “Kırâat-i Aşere’de Ferş Yönünden Farklılıklar”. İslâm Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4 (2017), 6-31.
- Altıkulaç, Tayyar. “el-Îzâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/503. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Ateş, Süleyman. İşârî Tefsir Okulu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1998.
- Ay, Mahmut. Kur'ân'ın Tasavvufî Yorumu -İbn Acîbe'nin el-Bahru'l-Medîd Adlı Tefsiri-. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
- Başkan, Ömer. Anlamı Etkileyen Kıraat Farklılıklarının Tevcîhi -el-Muharraru’l-Vecîz Örneği-. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-, el-Câmiʿu’s-sahîh, nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr, 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
- Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. Kitâbu’t-taʿrîfât. thk. Heyet. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1403.
- Çetin, Abdurrahman. Yedi Harf ve Kıraatlar. İstanbul: Ensar Yayınları, 2013.
- Çetin, Abdurrahman. Kur'an Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 2011.
- Çöğenli, M. Said. “Mutarrizî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/375-377. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi, 2011.
- Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd. Câmiʿu’l-beyân f’l-kırââti’s-sebʿ. Birleşik Arap Emirlikleri: Câmiatü’ş-Şârika, 1428/2007.
- Emektar, Ramazan. İbn Acîbe’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
- Fırat, Yavuz. Tecvîd ve Kıraat İlmi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Hacıveysizade İlim ve Kültür Vakfı, 2018.
- İbn Acîbe, Ahmed el-Hasenî. ed-Dürerü’n-nâsıre fî tevcîhi’l-kırââti’l-mütevâtire. nşr. Abdüsselâm el-Umrânî el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2013.
- İbn Acîbe, Ahmed el-Hasenî. el-Bahru’l-medîd fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Ahmed Abdullah el-Kureşî Raslân. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1999.
- İbn Acîbe, Ahmed el-Hasenî. el-Fehrese. thk. Abdulhamid Salih Hamdân. Kahire: Dâru’l-Ğadi’l-Arabi, 1990.
- İbn Acîbe, Ahmed el-Hasenî. Tefsîru’l-fâtihati’l-kebîr. thk. Âsım İbrahim el-Keyyâlî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2006.
- İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, t.y.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yusuf. en-Neşr fi’l-kırââti’l ʿaşr. Thk. Ali Muhammed Dabba. 2 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, t.y.
- Kara, Mustafa. “İbn Acîbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/294-295. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Karataş, Şuayip. İmam Ya‘kûb Kıraatinin Özellikleri ve Delilleri. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2021.
- Karataş, Şuayip. “Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2021), 315-337. https://doi.org/10.33460/beuifd.910934
- Koyuncu, Recep. Kıraat İlmi Takrîb Usûlü. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı, 2018.
- Koyuncu, Recep. “Mekkî b. Ebî Tâlib’in el-Keşf ‘An Vücûhi’l-Kırâʿâti’s-Seb’ Adlı Eserine Tevcîhü’l-Kırâʿat Bağlamında Bir Bakış”. Mütefekkir 6/12 (2019), 313-344.
- Mertoğlu, M. Suat. “Sa’lebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/28-29. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Nüveyrî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Muhammed en-. Şerhu Tayyibneti’n-Neşr fi’l-kıraati’l- ʿaşr. thk. Mecdî Muhammed Sürûr Sa’d Bâslûm. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2002.
- Öge, Ali. 18. Yüzyıl Osmanlı Âlimlerinden Yusuf Efendizâde’nin Kıraat İlmindeki Yeri. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı, 2019.
- Selvi, Dilaver. “Ahmed İbn Acîbe el-Hasenî’nin Hayatı, Eserleri ve Tefsirindeki Metodu”. Marife Dergisi 3 (2010), 261-281.
- Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ʿulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. Kâhire: Heyetü’l-Mısriyye, 1974.
- Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1994.
- Turan, Abdülbaki. “el-Elfiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/28-29. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Uludağ, Süleyman. “İşârî Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/424-428. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Ünal, Mehmet. “Bir Kırâat Terimi Olarak ‘Hüccet’in Kavramsal Alanı ve Tarihsel Gelişimi”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 17/1 (2004), 69-83.
- Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Kurân. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İhyâ, 1957.
Lisans
Telif Hakkı (c) 2021 Mütefekkir
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.