e-ISSN: 2148-8134
p-ISSN: 2148-5631
Başlangıç: 2014
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı

Araştırma

  1. Ana Sayfa
  2. Arşiv
  4. Araştırma

İmam-ı A‘zam Ebû Hanîfe’nin Muâmelât Alanında Yalnız Kaldığı Bazı Görüşler ve Görüşlerin Analizi An Examınatıon of Imam Abu Hanıfa’s Opınıons About The Concept of Muâmelât (That He Stood Alone)

Mehmet Ali AYTEKİN Çankırı Karatekin Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Temel İslam Bilimleri Bölümü Arap Dili ve Belagati Anabilim Dalı 0000-0002-0318-7515

DOI:

10.30523/mutefekkir.848031

Nasıl Atıf Yapılır

Ayteki̇N, Mehmet Ali . "İmam-ı A‘zam Ebû Hanîfe’nin Muâmelât Alanında Yalnız Kaldığı Bazı Görüşler ve Görüşlerin Analizi". . Mütefekkir 7/14 (2020), 509-536. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.848031

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

İmam Ebû Hanîfe İslam düşünce ve fıkıh tarihinde derin izler bırakan ender şahsiyetlerden biridir. Bu nedenle onun hayatı, düşünce yapısı, ilmî yönü, fıkhî görüşleri hem tarihi süreçte hem de modern dönemde araştırmalara ve ilmî çalışmalara konu olmuş; bu çalışmalarda onun İslam düşünce tarihindeki önemi vurgulanmıştır. Bununla birlikte İmam Ebû Hanîfe bazı yönlerden eleştirilmiştir. Esasında eleştirilen hususlara dair yapılan ilmî çalışmalarda eleştirilerin haksız olduğu ortaya konmuştur. Onun bazı fıkhî meselelerin hükmünde yalnız kalması da eleştirilen yönlerden biridir. Diğer üç mezhep imamının ve kendi öğrencilerinin farklı kanaatte olduğu bu meselelerde Ebû Hanîfe hadislere aykırı hareket etmekle itham edilmiştir. Ancak tarafların delilleri incelendiğinde ithamların haksız ve yersiz olduğu görülmektedir. Zira ictihadlarında Kitap, sünnet, icma, kıyas, sahabe kavli, istihsan ve örf gibi delilleri kullanan Ebû Hanîfe, bu meselelerde yalnız kalsa da mutlaka bir delilden hareket etmiştir. Nitekim yalnız kaldığı meselelerin ekseriyetinde Hanefî mezhebinde onun görüşleri müftâbih kabul edilmiştir. Bu çalışmada Ebû Hanîfe’nin muâmelât alanında yalnız kaldığı bazı görüşleri ele alınmıştır.

Imam Abu Hanifa was one of the most influential figures in the history of the Islamic thought and fiqh. Thus his life and his works were checked in detail by scholars. The importance of his studies for Islamic fiqh and thought is so clear that almost all the scholars approve this fact. However, Abu Hanifa was also criticized due to his perspectives and interpretations. It is interesting that most of the critiques done by his opponents are weak as the works defending the works or philosophy of Abu Hanifa refutes these critiques. The clearest critique is about why he stands alone in some fiqh issues. Having been left alone in fiqh issues, Abu Hanifa was subjected to be criticized by even his own students, the other three imams, and their students. However, when all sides were examined and Abu Hanifa’s works investigated in detail, it is visible that all accusations related to Imam Abu Hanifa were nothing but mistakes. Using some powerful signs sunnah, ijma, qiyas, qawl al-sahabi (the words of the companions), and urf (customs) to strengthen his ideas Imam Abu Hanifa always explained his perspectives or theories through valid evidence or clues. In this article, some of his views about muâmelât which he left alone were examined.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Hanefî Mezhebi, Muâmelât, Ebû Hanîfe, İmam-ı A‘zam
Fiqh, Hanafi Madhab, Muâmelât, Abu Hanifa, al-Imam al-A‘zam

Referanslar

  • Abdülazîz el-Buhârî, Alâüddîn b. Ahmed (ö. 730/1330). Keşfü’l-esrâr. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 2. Basım, 2009.
  • Abdülhamîd, Muhammed Muhyiddîn. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʽİlmîyye, 1424/2003.
  • Abdürrezzâk es-Sanʽânî, Ebû Bekr b. Hemmâm. el-Musannef. thk. Habîbürrahmân el-Aʽzamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983/1403.
  • Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb Arnavût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/1999.
  • Apaydın, Hacı Yunus. “Hacir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996. 14/513-517.
  • Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. thk. Eymen Sâlih Şaʽbân. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1433/2012.
  • Behâüddîn el-Makdisî, Abdurrahmân b. İbrâhîm. el-ʽUdde şerhu’l-ʽUmde. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1429/2008.
  • Beyhakî, Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammmed Abdülkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1424/2003.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahât-ı Fıkhîyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ts.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʽu’s-sahîh. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1419/1999.
  • Cessâs, Ebû Bekr er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, Thk.ʽIsmetullah ʽInâyetullah. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1431/2010.
  • Cüveynî, İmâmü'l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb. 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Minhâc, 2007/1428.
  • Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût vd. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eşʽas. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâle el-Alemiyye. 1430/2009.
  • Ebû Hanîfe, Nuʽmân b. Sâbit. el-Müsned (İbn Hüsrev el-Belhî Rivayeti). Thk. Latîfürrahmân el-Behrâicî. 2 Cilt. Mekke: el-Mektebetü’l-İmdâdiyye, 1431/2010.
  • Ebû Yûsuf, Yaʽkûb b. İbrâhîm. el-Âsâr. thk. Ebü’l-Vefâ el-Afgânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, ts.
  • Erdoğan, Mehmet. “İmam Ebû Hanîfe ve Kadının Nikâh Akdinde Taraf Olması”. İslami Araştırmalar Dergisi 15/1-2. 2002. 255-257.
  • Gamrâvî, Muhammed ez-Zührî. es-Sirâcü'l-vehhâc alâ metni'l-Minhâc. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, ts.
  • Gâvcî, Vehbî Süleymân. Ebû Hanîfe en-Nuʽmân. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1430/2009.
  • Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek. Thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1411/1990.
  • Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Ali. ed-Dürrü’l-muhtâr. Thk. Abdülmünʽım Halîl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye 1423/2002.
  • İbn Abdilber, Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdullah en-Nemerî. el-İntika' fî fezâili's-selâseti'l-eimmeti'l-fukahâ. Kahire: Mektebetü'l-Kudsî, 1350/1931.
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. thk. Abdülmecîd Tuʽme. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʽrife, 1436/2015.
  • İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Kitâbu’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
  • İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshak es-Sülemi. es-Sahîh. thk. Muhammed Mustafa el- A‘zami. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1424/2003.
  • İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid es-Sivâsî. Şerhu Feth’ul-kadîr. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
  • İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. Nşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1429/2008.
  • İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabîyye, ts.
  • İbnü’l-Münzir, Ebû Bekr Muhammed en-Nisâbûrî. el-İşrâf alâ mezâhibi’l-ulemâ’. 10 cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: Mektebetü Mekke es-Sekâfîyye, 1425/2004.
  • İbn Rüşd el-Ced, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. el-Beyân ve’t-tahsîl. thk. Muhammed Hacî vd. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1408/1988.
  • İbn Rüşd el-Ced, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. el-Mukaddimâtü’l-mümehhidât. Nşr. Muhammmed Ali Beyzûn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1423/2002.
  • İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. thk. Alî Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1425/2004.
  • İbnü’s-Sâatî, Muzafferüddîn Ahmed b. Ali. Mecmeʽu’l-bahreyn ve mülteka’n-neyyireyn. thk. İlyas Kaplan. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye. 1426/2005.
  • İltaş, Davut. “Ebû Hanîfe’nin Haramlık Doğuran Süt Emme Müddeti Konusundaki Görüşünün Temellendirilmesi”. Bilimname 15/2. (2013), 7-48.
  • Kahraman, Abdullah. “Ebu Hanife'nin İctihatlarında İnsan Hürriyetine ve Onuruna Verdiği Önemi Gösteren Bir Örnek -Sefihin Hacir Edilmemesi-”. İslami Araştırmalar Dergisi 15/1-2. (2002), 247-253.
  • Karabâğî, el-Fâzıl Abdülganî. Şerhu’l-Muhtâr. thk. Abdülkadir Kabdan. 2 Cilt. İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 1438/2017.
  • Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn. ez-Zehîra. thk. Muhammed Hacî vd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî. 1994.
  • Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mesûd. Bedâiʽu’s-sanâiʽ fî tertîbi’ş-şerâiʽ. thk. Muhammed Tâmir. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1426/2005.
  • Kevserî, Muhammed Zâhid. en-Nüketü’t-tarîfe fi’t-tehaddüs an rüdûdi İbn Ebî Şeybe alâ Ebî Hanîfe. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1420/2000.
  • Köse, Saffet. “Hîle-i Şerʽiyye Konusunda Ebû Hanîfe’ye Yöneltilen İthamlar”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 19. (2012), 149-162.
  • Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. thk. Muhammed Mustafa el- A'zami. 8 Cilt. Abu Dabi: Müessesetü Zâyid b. Sultân, 1425/2004.
  • Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvaz. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye. 1419/1999.
  • Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
  • Mergînânî, Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Muhammed Tâmir. 4 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1433/2012.
  • Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd. el-İhtiyâr li taʽlîli’l-Muhtâr. Nşr. Muhammed Adnân Dervîş. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
  • Meydânî, Abdülganî b. Tâlib el-Guneymî. el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1415/1994.
  • Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî. el-Asl. thk. Muhammet Boynukalın. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmiʽu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Nesaî, Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasen Abdülmünʽım eş-Şelebî. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
  • Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfizuddîn. el-Musaffâ fî şerhi Manzûmeti’l-hilafiyyât. thk. Hasan Özer. 3 cilt. Amman: Dâru’n-Nûr, 2019.
  • Okur, Kâşif Hamdi. “Ebû Hanîfe ve Anadilde İbadet”. İslami Araştırmalar Dergisi 15/1-2. 2002. 83-90.
  • Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed Şemsüleimme. el-Mebsût. thk. Ebû Abdullah Muhammed Hasen. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 2009.
  • Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ali. el-Mühezzeb. Nşr. Zekeriyyâ Umeyrât. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1416/1995.
  • Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʽcemü’l-evsat. thk. Târık b. Avadullah. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ts.
  • Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʽcemü’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdülmecîd. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. 1403/1983.
  • Tahâvî, Ebû Caʽfer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb Arnavût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. 1415/1994.
  • Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʽu’s-sahîh. thk. Beşşâr Avvâd Maʽrûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
  • Uzunpostalcı, Mustafa. “Ebû Hanîfe”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994. 10/131-138.
  • Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
  • Yeniçeri, Celal. “Ebû Hanîfe’nin Hayatı, Malî ve İktisadî Görüşleri”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4. 1986. 255-272.
  • Zühaylî, Vehbe. İslam Fıkıh Ansiklopedisi. çev. Ahmet Efe vd. 10 Cilt. İstanbul: Feza Yayıncılık, 1994.

Lisans