Nebevî Eğitimin Semeresi Olarak Mus‘ab b. Umeyr: Hayatı ve Hz. Peygamber Tarafından Eğitilmesi As a Result of the Education of Prophet Hz. Mohammad (PBUH) Mus‘ab b. Umayr: His Life and Training by the Prophet Hz. Mohammad (PBUH)
Öz
Mus‘ab b. Umeyr, Hz. Peygamber’in risalet mektebinde yetişen, model öğretmen ve örnek tebliğcilerden biridir. Hz. Peygamber, onun özgün kişiliğini, eğitim konusundaki istidadını keşfetmiş ve onu öğretmen olarak Medine’ye göndermiştir. O, kendisine verilen bu görevi lâyıkıyla yerine getirmiştir. Onun bu başarısında şüphesiz, Hz. Peygamber’in ona duyduğu güvenin, onu yönlendirmesinin, ona yetki ve destek vermesinin önemli ölçüde tesiri olmuştur. Ashab-ı Suffe’nin içerisinde ilmî birikimini uygulama ve geliştirme imkânı da bulan Mus‘ab; Bedir ve UHûd gibi büyük gazvelerde Hz. Peygamber’in sancağını taşıma şerefine nail olmuş, UHûd Gazvesi’nde kendisini Hz. Peygamber’e kalkan etmiş ve şehitlik mertebesine erişmiştir. Bu yönleriyle onun, İslâm tarihinde öğretmenlik - tebliğcilik ve sancaktarlık konularında ilk akla gelen kişi olduğu söylenebilir. Bu çalışmada Mus‘ab b. Umeyr’in hayatı ve Hz. Peygamber tarafından eğitimi ekseninde, “İnsan yetiştirme konusunda Hz. Peygamber’in uyguladığı Nebevî ilkelerin” tespiti yapılmaya çalışılacaktır.
Mus‘ab b. Umayr is one of the model teachers and an exemplary conveyer who grew up in the Prophet’s school. The prophet (PBUH) discovered his original personality, his ability for education, and sent him to Medina as a teacher. He has fulfilled this duty properly. Undoubtedly, guidance and trust of Prophet had a significant effect on his success. Mus‘ab who had the opportunity to develop his scientific knowledge in Ashab-i Suffe has the honor of carrying the prophet’s flag in great wars like Bedir and UHûd. He has shielded himself for the Prophet and has reached the rank of martyrdom. It can be said that he was the first person to come to mind about teaching and flag-bearing in the history of Islam. In this study, it will be tried to determine the “principles applied by the Prophet on human education” in the axis of Mus‘ab b. Umayr’s life and education by the Prophet. In the study which is a qualitative research, document analysis method will be applied. In order to reach healthy, consistent, reliable results from the sources, the data obtained by this preferred method will be sorted and evaluated.
Anahtar Kelimeler:
Referanslar
- Ahmed b. Hanbel el-Bünî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Ahmet Cevdet Paşa. Kısâs-ı enbiyâ ve tevârîhi hulefâ. Sad. Ali Arslan, İstanbul: Arslan Yayınları, 1980.
- Algül, Hüseyin. “Mus‘ab b. Umeyr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 226. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
- Apak, Âdem. “İslâm Öncesi Dönemde Mekke İdare Sistemi ve Siyasetinin Oluşumu”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 10/1, (2001): 177-194.
- Aydın, Muhammet Şevki. Din Eğitimi Bilimi. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
- Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. Ensâbü’l-eşrâf, Thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
- Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. Fütûhu’l-büldân. çev. Z. Kadiri Ugan, İstanbul: Maarif Vekâleti Yayınları, 1955.
- Beydoğan, Hacı Ömer. Öğretimi Planlama ve Değerlendirme. Erzurum: Eser Ofset, 2001.
- Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Eğitim Yoluyla Kalkınmanın Esasları. İstanbul: Divan Yayınları, 1982.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Buhl, Fr. “Mus‘ab b. Umayr”. İslam Ansiklopedisi. 8: 668. İstanbul: MEB Yayınları, 1971.
- Büyükkaragöz, Savaş. - Çivi, Cuma. Genel Öğretme Metotları. Konya: Atlas Kitabevi, 1994.
- Câbirî, Muhammed Âbid. İslâm’da Siyasal Akıl. Trc. Vecdi Akyüz, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1997.
- Çıkılı, Yahya. Eğitim Bilimine Giriş. Ed. K. Keskinkılıç, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
- Dârîmî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân. es-Sünen. Nşr. Abdullah Hâşim, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Demircan, Adnan. Ali Muaviye Kavgası. İstanbul: Beyan Yayınları, 2002.
- Demirel, Özcan. Öğretim İlke ve Yöntemleri Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2015.
- Dermenghem, Emile. Hz. Muhammed ve Risâleti. Trc. Ahmet Ağırakça, İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
- Dura, Cihan. Bilgi Toplumu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş'as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Ebû Gudde. Abdülfettah. Bir Eğitimci Olarak Hz. Muhammed ve Öğretim Metotları. Trc. Enbiya Yıldırım, İstanbul: Yasin Yayınevi, 2012.
- Erol, Nesligül. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Drama Yönteminin Kullanılması. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2009.
- Ertürk, Selahattin. Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Meteksan Yayınları, 1994.
- Fayda, Mustafa. İslâmiyetin Güney Arabistan’a Yayılışı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1982.
- Gündüz, Mehmet Salih. “Mus‘ab b. Umeyr’in Hayatı Kişiliği ve İslâm Tarihindeki Yeri”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2017): 107-142.
- Güven, Mehmet. Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2008.
- Güzel, Ahmet. “Mus‘ab b. Umeyr Örnekliğinde Hz. Peygamber’in İnsan Yetiştirme Modellemesi”. DİB. Hz. Peygamber ve İnsan Yetiştirme Düzenimiz Sempozyumu 18-20 Nisan 2014 Erzurum, İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
- Halîfe b. Hayyât el-Asferî. Târîhu Halîfe b. Hayyât, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1993.
- Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. Trc. Salih Tuğ, İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1990.
- Hasan İbrahim Hasan. Siyasî - Dinî- Kültürel- Sosyal İslâm Tarihi. Trc. İsmail Yiğit - Sadreddin Gümüş, İstanbul: Kayıhan Yayınları,1985.
- Hitti, Philip K. Siyâsî-Kültürel İslâm Tarihi. Trc. Salih Tuğ, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1980.
- Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
- Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2013.
- İbn Abdülberr, Ebû Ömer Yûsuf el-Kurtubî. el-İstîâb fî marifeti ashâb. Thk. Mustafa Muhammed, Kahire: y.y., 1939.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Beyrut: y.y., 1992.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Kahire: y.y., 1936.
- İbn İshâk, Muhammed. Sîretü İbn İshak. Thk. M. Hamidullah, Konya: Hayra Hizmet Vakfı Yayınları, 1981.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Beyrut: Mektebetü’l-Meârif, ts.
- İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. el-Maârif. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1987.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakatü’l-kübra. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
- İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebi’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem. el-Kâmil f’it-târîh. Thk. Alî Şîrî, Beyrut: y.y., 1989.
- Kandehlevî, Muhammed Yusuf. Hayatü’s-sahâbe. Trc. Sıtkı Gülle, İstanbul: Divan Yayınları, 1996.
- Kettânî, M. Abdülhayy. et-Terâtibü’l-idariyye. Trc. Ahmet Özel, İstanbul: İz Yayıncılık, 1990.
- Kocatepe, Mehmet. Hz. Muhammmed’in Mekke Döneminde Uyguladığı Yaygın Eğitim. Konya: İttifak Yayınları, 1999.
- Küçük, Raşit. “Hz. Peygamber ve Örnekliğinin Mahiyeti”. TDV. İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri Kutlu Doğum Sempozyumu 2001. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
- Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ, Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamber. Trc. N. Ahmet Asrar, Ankara: Pınar Yayınları, 1983.
- Muhammed Hasen Büreygiş. Mus‘ab b. Umeyr -ed-dâiyetü’l-mücahid-. Beyrut: y.y., 1975.
- Müslim b. el-Haccâc Ebu’l- Huseyn el-Kuşeyrî en-Nisâburî. es-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Nesâî, Ebû Abdurrahman b. Şuayb. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Önkal, Ahmet. Rasûlullah’ın İslâm’a Davet Metodu. Konya: Hibaş Basım Sanayi, 1983.
- Önkal, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 458-462. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
- Özbek, Abdullah. Bir Eğitimci Olarak Hz. Muhammed. Konya: Esra Yayınları, 1991.
- Said Havva. İslâm’da Yönetim ve Yönetici. Trc. Ahmet Eminoğlu, İstanbul: Petek Yayınevi, 1990.
- Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
- Şeker, Mehmet. Gençler İçin Hz. Muhammed -Hayatı ve İslâm Esasları-. İstanbul: Damla Yayınevi, 2008.
- Şişman, Mehmet. Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2017.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk. Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhîm, Beyrut: Dâru’l-Meârif, 1986.
- Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed. Hadislerle Peygamberimiz’in Özel Hayatı ve Güzel Ahlakı. Haz. M. Raif Efendi, Konya: Konya Kitapçılık, 1997.
- Vahıdî, Ebu’l-Hasan. Esbâb-ı nüzul. Trc. N. Tetik - N. Çasıl, Erzurum: Ketebe Yayınları, 1994.
- Vakıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbü’l-meğâzî. Thk. Heyet, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1984.
- Yıldırım, M. Emin. Nebevî Eğitim Modeli Darü’l-Erkâm. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
- Yılmaz, H. Kâmil. “Tasavvufî Açıdan Ashab ı Suffa”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (2001): 8-25.
- Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târîhu’l-İslâm- es-Sîretü’n-Nebevîyye-. Thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
- Ziriklî, Hayruddîn. el-A’lâm kâmûsu terâcim. Beyrut: y.y., 1953-1959.
- Ziyaüddin Serdar. İslâm Medeniyeti’nin Geleceği. Trc. Deniz Aydın, İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.