Kronolojik Sûre Tertibi Çalışmalarına Etkisi Bağlamında İhtilafa Sebep Olan Nüzûl Rivâyetleri Üzerine Bir Değerlendirme An Assessment Of The Influence Of Contradictory Narratives Of Revelation To The Works On The Chronological Arrangement Of Surahs
Öz
Bu çalışmada sûrelerin nüzûl zamanlarını ve sıralarını tespit etmeye yönelik çalışmalarda ortaya çıkan farklılıklar ile bunların sebepleri ortaya konulmuş ve bu türden çalışmalarda elde edilen sonuçların sıhhati değerlendirilmiştir. Kur’ân’ın daha iyi ve doğru anlaşılması, öncelikle indiği döneme dair söylemlerinin bilinmesine bağlıdır. Bu da sebeb-i nüzûl rivâyetleri ile kronolojik çıkarımlar yapmaya elverişli diğer rivâyetlere müracaatı, dolayısıyla da âyet ve sûrelerin ne zaman ve hangi muhataplara seslendiğinin belirlenmesini gerekli kılmaktadır. Bu bakış açısı her ne kadar makul ve isabetli gözükse de bu türden bir çalışmanın ve elde edilecek sonuçların tutarlılığı genellikle tartışmalıdır. Çoğunlukla rivâyetlerle ilgili problemler olmak üzere, araştırmacının rivâyetlere yaklaşımı ve tercihleri de sonucu etkileyen faktörler arasındadır. Buna rağmen yapılan çalışmaların Kur’ân’ı anlama noktasında önemli katkılar sunduğu ve ilgili çalışmaların gelecekteki seyrine altyapı oluşturduğu muhakkaktır. Çalışmamızda konuyla ilgili genel bir girişten sonra yaptığımız araştırmalardan elde edilen tespitlerle birlikte, özellikle rivâyetler açısından bu tür çalışmaları zorlaştıran faktörler örnekleriyle ortaya konulmuş ve çalışmaların sonuçları hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Yaptığımız çalışmanın, konuyla ilgili araştırma yapacaklara ve yapılan araştırmaların sonuçları hakkındaki değerlendirmelere yaklaşım konusunda bakış açısı kazandıracağını ümit ediyoruz.
In this study, the different results that have arisen in studying to determine the times and rankings of the Qur'anic surahs have been examined. The causes of these outcomes have been determined and their reliability has been assessed. The better and correct understanding of the Qur'an depends on the knowledge of what it says to the people in the time period it was being revealed. This situation makes it compulsory to refer to the narrations regarding the time and the persons the verses are related to. Although this viewpoint seems to be reasonable and accurate, the difficulty of such a study and the consistency of the results to be obtained are often controversial. Problems are mostly related to narratives, but the researcher's approach to narratives and his/her preferences also influence the result. Nevertheless, it is clear that the studies carried out constitute important contributions to the understanding of the Qur'an and that they constitute the infrastructure for future studies in this field. After a general introduction to the subject, this study puts forward possible factors that make such studies difficult by giving examples, especially in terms of narratives, and makes evaluations on the results of these studies. We hope that this study will be useful for researchers interested in the subject and will provide a perspective on the evaluations made in the field of chronological arrangement of verses.
Anahtar Kelimeler:
Tefsir, Kur’ân, Sûre, Nüzûl, Kronoloji, Tertîb
Qur’anic Commentary, Qur’an, Surah, Revelation, Chronology, Arrangement of Surahs
Referanslar
- Âlûsî, Şihâbuddîn Mahmûd. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî. Thk. Ali Abdulbâri Atiyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- Aldemir, Halil. “Esbâb-ı Nüzûl Rivâyetleri Arasında Görülen Çelişkiler ve Geliştirilen Çözüm Yollarının Tahlili”. Ekev Akademi Dergisi 15/48 (Yaz 2011): 141-159.
- Aygün, Abdullah. “Tefsir Tarihi Açısından Mükerrer Nüzûl Görüşünün Tenkidi”. Usûl: İslam Araştırmaları Dergisi 21 (2016): 39-66.
- Bâkıllânî, Kâdî Ebû Bekr. el-İntisâr li’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Isâm el-Kudât, 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1422/2001.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Delâilü’n-nübüvve ve ma‘rifetü ahvâli sâhibi’ş-şerî’a. 7 Cilt. Beyrut: y.y. 1405/1985.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
- Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmu’l-Kur’ân - Siyer Eşliğinde Kur’ân’ı Anlamak. Trc. Muhammed Coşkun. 3 Cilt. İstanbul: Mana Yayınları, 2014.
- Cerrahoğlu, İsmail. “Garânîk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 361-366. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
- Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
- Çonkor, Burhan. Boykotun Bitiminden Hicrete Kadar Olan Dönemde İnen Sûrelerin Tahlili. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2015.
- Derveze, Muhammed İzzet. Sîretü’r-rasûl - Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. Trc. Mehmet Yolcu. 2 Cilt. İstanbul: Düşün Yayınları, 2012.
- Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-Hadîs- Nüzûl Sırasına Göre Kur’ân Tefsiri. Trc. Komisyon. 7 Cilt. İstanbul: Düşün Yayınları, 2014.
- Fayda, Mustafa. “Muhammed” (Hz. Peygamber Devri Kronolojisi)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 479-482. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Duman, M. Zeki. Beyânu’l-Hak (Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzûl Sırasına Göre Tefsiri). 3 Cilt. Ankara: Fecr Yayınevi, 2006.
- Erdem, Mehmet, “İslam Teşriinin Oluşum Seyri Açısından Vahiy Döneminin Mekke Merhalesi ve Safhaları”. Dini Araştırmalar Dergisi 9/26 (Eylül-Aralık 2006): 294-295.
- Gözeler, Esra. Kur’ân Âyetlerinin Tarihlendirilmesi Sorunu Ve Kur’ân’a Kronolojik-Olgusal Bir Yaklaşım (1 Rebi’ul-Evvel 4 Rebi’ul-Evvel Arası). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.
- Karaman, Hayreddin v.dğr. Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
- Hizmetli, Sabri. “Garânîk Meselesi Üzerine”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 3/2 (Ankara 1989): 48-58.
- İbn. Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus: y.y., 1984.
- İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. Müsned. 6 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1985.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik el-Himyerî. es-Sîre. Thk. Mustafa es-Sakâ-İbrâhîm el-Ebyârî-Abdülhâfiz eş-Şelebî. 2 Cilt. Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
- İbn Kesîr, İmâduddîn Ebû’l-Fidâ İsmail. Tefsiru’l-Kur’âni’l-azîm. 4 Cilt. B.y.: Dâru’l-Fikr, 1414/1994.
- İbn Sâ’d, Ebû Abdullah Muhammed el- Hâşimî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâr-u Sâdır, 1968.
- İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsir. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1404/1984.
- İbnü’d-Düreys, Ebû Abdillah Muhammed b. Eyyûb. Fedâilu’l-Kur’ân ve mâ ünzile mine’l-Kur’ân bi-Mekkete ve mâ ünzile bi’l-Medîneti. Dımeşk: Gazve Bedr, 1987.
- Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmiu li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Berdûnî, İbrâhîm Atfîş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
- Mevdûdî, Ebû’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. Trc. Komisyon. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2002.
- Müslim, Ebû’l-Huseyn b. Haccâc. Sahîhu Müslim. 5 Cilt. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
- Okumuş, Mesut. “Mekki Sûre ve Âyetlerde Hz. Peygamber’e Yönelik Hitaplar”. Kur’ân Nüzûlunun Mekke Dönemi Sempozyumu Bildirileri (Çorum, 29 Haziran - 01 Temmuz 2012). Ed. Mesut Okumuş. (Çorum 2018): 309-327.
- Önkal, Ahmet. “Akabe Biatları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 211. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Râzi, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Huseyn Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb - et-Tefsiru’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999.
- Suyûtî, Ebu’l-Fadl Celâlüddîn Abdurrrahman. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1974.
- Suyûtî, Ebu’l-Fadl Celâlüddîn Abdurrrahman. Lübâbü’n-nukûl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
- Şimşek, M. Sait. “Şeytan Âyetleri’ne Dayanak Teşkil Eden Garanik Rivâyetinin Târihî Değeri”. Bilgi ve Hikmet Dergisi 2 (İstanbul 1993): 147-162.
- Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. B.y.: Müessetü’r-Risâle, 1420/1999.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed. el-Câmiu’s-sahîh. 5 Cilt. Medine: Mektebetü’s-Selefiyye, 1964.
- Vâhidî, Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed. Esbâbü’n-nüzûl. Thk, Kemal Besyûnî Zağlul. Beyrut: y.y. 1411/1990.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407/1987.
- Zerkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilu’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Mısır: y.y. 1372/1953.
- Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1957.