Tanrı’nın Gizlenmesine Dair Farklı Yaklaşımlar Different Approaches About Hiddenness of God
Öz
Tanrı’nın gizlenmesiyle ilgili problemin farklı boyutları bulunmaktadır. Bazı düşünürler ve mistikler O’nu farklı şekillerde tecrübe ettiklerini iddia edebilirler. Bazı filozoflar O’nun varlığını bütünüyle yadsıdıkları için hissî olarak müşahede edilememesini mesele olarak görmüyor da olabilirler. Ancak bu çalışmada mesele bu açıdan değil, teizmin öngördüğü Tanrı’nın neden hissî olarak idrak edilemediği hususu ele alındı. Bu konuda öne sürülmüş farklı görüşler bulunmakla beraber, belli başlı iki görüşü, özgür irade ve Tanrı’nın ontolojik olarak farklı olduğu şeklindeki tezler bazı düşünürlerin görüşleri çerçevesinde ortaya konulmaya çalışıldı.
Düşüncelerini ele aldığımız İslam mütekellimi Mâturîdî, Tanrı’nın kendisini gizlemesini bu dünyanın bir tür imtihan dünyası olmasıyla açıklamaktadır. Onun bu düşünceleri ana akım İslam’ın genel olarak bakış açısını yansıtmaktadır. Teist düşünürlerden olan J. Hick ve R. Swinburne ise konuyu özgür irade etrafında tartışmaktadır. Onlara göre insanların kararlarını özgürce verebilmeleri için Tanrı’nın kendisiyle insanlar arasında belli bir mesafe koyması zorunludur. Filozoflar Plotinus ve Nicolaus Cusanus ise Tanrı’nın gizlenmesini, Tanrı ile insan arasındaki ontolojik farklılıkla açıklama yoluna gitmektedir.
There are different dimensions related with hidings of the God problem. Some philosophers and mystics may claim that they experienced him in different image. Some philosophers can’t even think him not being beholded emotively as a matter because of their denying his existence entirely. In this study the topic is not dealed with this point of view but dealed with why the god can’t be beholded emotively as theism’s envisage is discussed. Along with there are some other ideas which are asserted, two principal ideas, the dissertations God is different as ontological and as freewill are tried to put forward in terms of some thinkers’ opinion.
Theologian of Islam Mâturîdî whose ideas we dealed with explains the god’s hiding himself as this world is an examination place. His thoughts reflect the general view of mainstream Islamic thought. Theist thinkers J. Hick and R. Swinburne discuss the issue around free will.
According to them, it is necessary for God to establish a certain distance between himself and the people so that they can give their decisions freely. The philosophers Plotinus and Nicolaus Cusanus explain the hiddenness of God in terms of the ontological difference between God and man.
Anahtar Kelimeler:
Referanslar
- Abduh, Şeyh Muhammed, Rıza, Muhammed Reşid, Tefsiru’l Menar, çev. İbrahim Tüfekçi-Rahmi Yaran, Ekin Yayınları, İstanbul 2012, IX.
- Aslan, Ahmet, İlkçağ Felsefe Tarihi 5, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
- Aydın, Mehmet, “Ateizm ve Çıkmazları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24/1, Ankara 1981.
- Cebeci, Lütfullah, Kuran’da Şer Problemi, Akçağ Yayınları, Ankara 1985.
- Cusanus, Nicolaus, On Learned Ignorance, çev. Jasper Hopkins, The Arthur J. Banning Press, Minneapolis 1990.
- Cusanus, Nicolaus, The Vision of God, çev. Emma Gurney Salter, The Book of Tree, Escondio, California 1999.
- Cusanus, Nicolaus, “Gizlenen Tanrı Üzerine”, çev. Arif Yıldız, İstanbul Üniversitesi Felsefe Arkivi Dergisi, Sayı 33, 2008.
- Mâturîdî, Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, çev. Bekir Topaloğlu, İSAM Yayınları, Ankara 2005.
- Elmalı, Osman, Özden, Hacı Ömer, İlkçağ Felsefe Tarihi, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2013.
- Fahruddîn Er-Razî, Tefsir-i Kebîr, Akçağ Yayınları, Ankara 1991.
- Hick, John, Philosophy of Religion, New Jersey, Prentice Hall, 1990.
- Hudson, Nancy J., Becoming God: The Doctrine of Theosis in Nicholas of Cusa, The Catholic University of America Press, Washington, D.C. 2007.
- Koç, Turan, Din Dili, Rey Yayıncılık, Kayseri 1995.
- Plantinga, Alvin, “Theism, Atheism, and Rationality”, https://www.calvin.edu/academic/philosophy/virtual_library/articles/plantinga_alvin/theism_atheism_and_rationality.pdf (et. 05.02.2017).
- Sabuni, Nureddin, Mâturîdiyye Akaidi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1978.
- Plotinus, The Six Enneads, translated by Stephen MacKenna, Kessinger Publishing, B. S. Page, Chicago 2004,
- Plotinus, Dokuzluklar I, çev. Zeki Özcan, Aktüel Yayınları, Bursa 2006.
- Cemil Sena, “Cusa” Filozoflar Ansiklopedisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1974, I.
- Swinburne, Richard, The Existence of God, Clarendon Press, Oxford 1979.
- Türkben, Yaşar, İbn Sina ve Thomas Aquinas’ta Kötülük Problemi, Elis Yayınları, Ankara 2012
- Yaran, Cafer Sadık, Kötülük ve Theodise, Vadi Yayınları, Ankara 1997.
- Yaran, Cafer Sadık, Tanrı İnancının Akliliği, Etüt Yayınları, Samsun 2000.
- Yazır, M. Hamdi, Hak Dini Ku’ran Dili, Eser Neşriyat ve Dağıtım, İstanbul 1979, IV.
- Yıldırım, Ali, “Nicolaus Cusanus”, Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni, II, ed. Celal Türer-Hakan Olgun, İnsan Yayınları, İstanbul 2015.