Ebü’l-Fazl el-Huzâî ve “İhtiyârâtü Min Kıraâti Ebî Hanîfe” Risalesi أبو الفضل الخزاعي ورسالته: إختيارات من قراءات أبي حنيفة رحمه الله
Öz
Bu çalışma, hicrî 4. asırda yaşamış kıraat âlimi Ebü’l-Fazl el-Huzâî’ye (ö.408/1017) ait İhtiyârâtü min kıraâti Ebî Hanîfe başlıklı risalesini ve bu esere dair bir takım değerlendirmeler sunmaktadır. Biyografi türü ve kıraat ilmine dair eserlerin büyük bir çoğunluğunda değinilen risale, Elmalı ve Diyarbakır kütüphanelerindeki yazma nüshaları esas alınarak ortaya konulmakta ve bunun öncesinde müellif el-Huzâî’nin hayatı ve eserlerine dair bilgiler aktarılmaktadır. Yazıldığı dönem ve sonrasında bir takım spekülasyonlara sebep olduğu anlaşılan Ebû Hanîfe’nin kıraat antolojisi, İmam-ı Azam’ın kıraat tercihlerine dair belli bir veriyi önümüze koymaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Ebü’l-Fazl el-Huzâî, Ebû Hanîfe, Kıraat, Hemedânî, Hüzelî
Referanslar
- Altıkulaç, Tayyar, “Ebü’l-Alâ el-Hemedânî”, DİA, X, 286-287.
- Altıkulaç, Tayyar, “Hüzeli”, DİA, XIX, 69-70.
- Bağdâdî, Hatîb, Tarîhu medîneti’s-selâm, thk. Beşâr Avvâd, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 2001.
- Birışık, Abdülhamit, “Kıraat”, DİA, XXV, 426-433.
- Biskrî, Ebü’l-Kâsım Yûsuf b. Ali el-Hüzelî, el-Kâmil fi’l-kırâât ve’l-erbe’îne’z-zâidete aleyhâ, thk. Cemal b. es-Seyyid, Müessesetü Semâ, 1. bs. yy. 2007.
- Damra, Tevfîk İbrahim, en-Nüketü’l-latîfe fî kırâeti’l-İmâm Ebî Hanîfe –min rivâyeti’l-Hasan b. Zeyyâd el-Lü’lüî min tariki kitâbi’l-kâmil–, el-Mektebetü’l-Vataniyye, Ammân 2014.
- Hacı Halîfe, Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, thk. Şerafettin Yaltkaya, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1941.
- Halebî, Burhaneddin, el-Keşfü’l-hasîs, thk. Subhî es-Sâmirrâî, İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, Bağdat 1984.
- Hanay, Necattin, “Kitâbü Zelleti’l-Kârî li’l-İmâm Ebi’l-Yusr el-Bezdevî: Dirâse ve Tahkîk”, AÜİFD, Ankara, 57:1 (2016), ss. 1-56.
- Hindî, Abdülhafîz b. Muhammed Nûr b. Ömer, el-İmâmü’l-Hüzelî ve menhecühû fî kitâbihi’l-kâmil fi’l-kırââti’l-hamsîn, Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Mekke 1429.https://www.yazmalar.gov.tr
- Huzâî, Muhammed b. Ca’fer b. Abdi’l-Kerîm, el-Müntehâ fi’l-kırââti’l-hamsete ‘aşera, thk. Muhammed Şefaat Rabbânî, el-Câmiʻatü’l-İslâmiyye, Medine 1995.
- İbn Hacer el-Askalânî, Lisânü’l-mîzân, thk. Abdülfettâh Ebû Ğudde, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiye, Beyrut 2002.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, el-Müntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ, Mustafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1995.
- İbnü’l-Cezerî, en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, thk. Ali Muhammed ed-Debbâ’, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut ty.
- İbnü’l-Cezerî, Ğâyetetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ, edtr. G. Bergstraesser, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2006.
- İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, thk. Abdülkâdir Arnavut, Mahmud Arnavut, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1989.
- Kehhâle, Ömer Rıza Muʻcemü’l-müellifin, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1993.
- Kevserî, Muhammed Zâhid, el-İmtâʻ bi sîreti’l-imâmeyn el-Hasen b. Ziyâd ve sâhibuhu Muhammed b. Şucâʻ, nşr. el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Dâru’s-Saʻâde, Kahire ty.
- Kevserî, Muhammed Zâhid, Te’nîbü’l-Hatîb alâ mâ sâkahû fî tercümeti Ebî Hanîfete mine’l-ekâzîb, nşr. el-Mektebetü’l-Ezheriye, Kahire 1990.
- Muhaysin, Muhammed Sâlim, Muʻcemü huffâzi’l-Kur’ân abre’t-târîh, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1992.
- Öge, Ali, “Ebu’l-Alâ el-Hemedânî ve Kıra’âtu Ebî Hanîfeti’n-Nûman İsimli Risâlesi”, NEÜİFD, Konya, 36 (2013), ss. 7-30.
- Rifâʻî, Mustafa Sadık, İʻcâzü’l-Kur’ân ve belâğatü’n-nebeviyye, 9. bs. Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1973.
- Safedî, Salahuddîn Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi’l-vefeyât, thk. Ahmed Arnavut, Türkî Mustafa, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2000.
- Sehmî, Hamza b. Yûsuf b. İbrahim, Târîhu Cürcân, Dâiretü’l-Maʻârifi’l-Usmâniyye, Haydarabâd 1950.
- Suyûtî, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Merkezü’d-Dirasati’l-Kur’âniyye, Mücemmaü’l-Melik Fehd li-Tıbâati’l-Mushafi’ş-Şerif, Medîne ty.
- Tok, Fatih, İmâm-ı A’zâm Ebû Hanîfe’nin Kur’an Anlayışı, Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2015.
- Yâfiî, Ebû Muhammed Afîfüddîn, Mir’âtü’l-cinân ve ibretü’l-yakazân, thk. Halîl el-Mansûr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
- Zehebî, Şemsüddîn, Maʻrifetü’l-kurrâi’l-kibâr ala’t-tabakâti ve’l-aʻsâr, thk. Tayyar Altıkulaç, İSAM Yay., İstanbul 1995.
- Zehebî, Şemsüddîn, el-İber fî haberi men ğaber, thk. Ebû Hâcer Muhammed Zağlûl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1975.
- Zehebî, Şemsüddîn, Siyeru aʻlâmi’n-nübelâ, thk. Hüseyin el-Esed, Müessesetü’r-Risâle, 11. bs. Beyrut 1996.
- Zehebî, Şemsüddîn, Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîri ve’l-a’lâm, thk. Ömer Abdüsselam Tedmûrî, Dâru’l-Kitâb el-Arabi, Beyrut 1993.