e-ISSN: 2148-8134
p-ISSN: 2148-5631
Başlangıç: 2014
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı

Araştırma

  1. Ana Sayfa
  2. Arşiv
  4. Araştırma

Taberî’ye Yöneltilen Tenkitler Bağlamında Yedi Harf ve Kıraatleri Savunma Refleksi The Reflex of Defensing the Seven Letters and Qiraahs Within the Context ofCriticism Directed Towards Al-Tabari

Necattin Hanay Aksaray Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Tefsir Ana Bilim Dalı 0000-0002-2778-5405

DOI:

10.30523/mutefekkir.130262

Nasıl Atıf Yapılır

Hanay, Necattin . "Taberî’ye Yöneltilen Tenkitler Bağlamında Yedi Harf ve Kıraatleri Savunma Refleksi". . Mütefekkir 2/4 (2015), 299-327. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.130262

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

Taberî’ye göre yedi harf (ahruf-i seb‘a) müteradif (benzer anlamlı) ifade biçimleridir. Ne var ki Hz. Osman, yedi harfin altısını dışarıda bırakarak sadece biriyle mushafları istinsah ettirmiş, mevcut kıraat birikimi de bu bir harfin içindeki farklılıklar olarak özü itibariyle kurrâ tarafından haber-i vâhid şeklinde nakledilmiştir. Bu sebeple Taberî tefsirinde, bir kıraatin tilavet edilebilmesi ve değerlendirilebilmesi için kıraat rivayetlerinin ittifak/icmâ etmesinin veya kurrânın çoğunluğu tarafından okunmasının önemine özellikle vurgu yapmaktadır. Bu anlayışı onun, Kur’an ve kıraat ayrımı yaptığı anlamına gelmektedir. Kendisinden sonra mütevatir olarak kabul edilen kıraatlerden bazılarını başta icmâa muhalefeti sebebiyle çeşitli açılardan tenkide tabi tutması da bunu göstermektedir. Geleneksel düşüncede ise bir kıraatin seb‘a veya ‘aşere kurrâsından nakledilmesi demek, onun hiçbir şekilde sorgulanamayacağı anlamına gelmekte ve böyle bir sorgulama ya da rivayet edilen metnin tenkidi çoğunlukla Kur’an’ı eleştirmekle eşdeğer kabul edilmektedir. Haliyle Taberî’nin, “mütevatir” kabul edilen kıraatleri çeşitli açılardan eleştirmesi, imanı ve aynı zamanda Kur’an’ın mevsukiyetini haleldar edeceği endişesiyle sakıncalı ve tehlikeli addedilmekte; hatta Taberî, kıraat ilmi açısından itibarsızlaştırılmaya çalışılmaktadır. İşte elinizdeki çalışma mezkûr tenkitleri belli değerlendirmeler eşliğinde ele almaktadır. Netice itibariyle Taberî’ye yöneltilen eleştirilerin yerleşik kabullerle ve savunmacı bir tepkiyle yapıldığı ortaya konulmaktadır.
According to al-Tabarî, seven letters (al-ahruf al-sab‘a) are expression types having the same meanings. However, Caliphate Uthman ordered the copying of the Quran just with one of the letters, leaving out the rest; besides, current recitation/qiraah of the Quran was cited through single report/khabar al-wâhid by recitators/qurrâ. That‘s why, in the interpretation/tafseer of Taberî, in order a qiraah to be recitated and evaluated, it is emphasized that its‘ citations should be agreed or it must be recitated by most of the qurrâs. This approach means that al-Tabarî makes a distinction between the Quran and qiraah. His criticizing some of the qiraahs, which were accepted as continually cited/motewaater, due to their contrariety to the consensus/ijmâ‘ is an evidence of this. In traditional thought, a qiraah‘s being cited by the qurrâ of sab‘a or ashara means that it can be questioned and its being questioned or criticism have been accepted as the criticism of the Quran. Thus, al-Tabarî‘s criticizing the qiraahs which were accepted as motewaater with different aspects has been considered dangerous with the concern of damaging the reliability of the Qur‘an. Besides, al-Tabarî was tried to be defamed in terms of Qiraah science. The present study tackles the afore-mentioned criticisms with particular considerations. As a result, it has been put forth that criticisms towards al-Tabarî were carried out with settled acceptances and a defensive reaction.

Anahtar Kelimeler:

Taberî, Kur‘ân, Yedi Harf, Kıraat, Tenkid
al-Tabarî, Qur‘ân, al-Ahruf al-Sab‘a, Qiraah, Criticism

Referanslar

  • Altıkulaç, Tayyar, “Hişâm b. Ammâr”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVIII, 151.
  • Altıkulaç, Tayyar, “İbn Âmir”, DİA, XIX, ss. 308-310.
  • Âlûsî, Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî, (Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t. y. ).
  • Aydın, Atik, İbn Cerîr et-Taberî’nin Kur’ân Anlayışı ve Te’vil Tercihleri, (doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004).
  • Bağdâdî, Abdulkâdir b. Ömer, Hızânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni’l-Arab, thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, (Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 1418/1997).
  • Bağdâdî, Ebû Bekr Hatîb, Târîhu medîneti’s-selâm, thk. Beşşâr Avvâd, (Beyrût: Dâru’l-Ğarb el-İslâmî, 2001).
  • Bâkillânî, Seyfü’s-Sünne Ebû Bekr, el-İntisâru li’l-Kur’ân, thk. Muhammed ‘İsâm el-Kudât, (Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2001).
  • Bennâ, Ahmed b. Muhammed, İthâfu fudelâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erbaate ‘aşer, thk. Şa‘bân Muhammed İsmail, (Beyrût: Alemü’l-Kütüb, 1987).
  • Cerrahoğlu, İsmail, “Muhammed İbn Cerîr et-Taberî ve Tefsiri”, AÜİFD, 1968, XVI, ss. 79-101.
  • Dağ, Mehmet, “Mu’tezile’ye Ehl-i Sünnet İsnâdı: ‘Kırâatlar Tevkîfî Değil, İctihâdîdir –Zemahşerî Özelinde Bir İddianın Değerlendirilmesi-” Marife, Mu’tezile Özel Sayısı, III/3 (2003), ss. 219-258.
  • Dağ, Mehmet, Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Yaklaşım, (İstanbul: İSAM Yay. , 2011).
  • Dânî, Ebû ‘Amr, el-Mukni‘ fî resmi mesâhifi’l-emsâr, thk. Nûre bintü Hasen b. Fehd el-Hümeyyed, (Riyâd: Dâru’t-Tedmûriyye, 2010).
  • Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî, Tefsîru’l-bahri’l-muhît, thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvid, (Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1993).
  • Ebû Şâme, Abdurrahman b. İsmâîl el-Makdisî, el-Mürşidü’l-vecîz ilâ ‘ulûmin tete‘allaku bi’l-kitâbi’l-‘azîz, nşr. İbrahim Şemsuddîn, (Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003).
  • Ebû Şâme, Abdurrahman b. İsmâîl el-Makdisî, İbrâzü’l-meʿânî min hirzi’l-emânî, thk. İbrahim Atve Avad, (Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t. y. ).
  • Fayda, Mustafa, “Taberî”, DİA, XXXIX, ss. 314-318.
  • Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Me‘âni’l-Kur’ân, (Beyrût: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1983).
  • Hacı Halîfe, Keşfü’z-zunûn, (Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, t. y. ).
  • Hamevî, Yâkût, Mu’cemu’l-udebâ irşâdü’l-erîb ilâ ma’rifeti’l-edîb, thk. İhsân Abbâs, (Beyrût: Dâru’l-Ğarb el-İslâmî, 1993).
  • Hamidullah, Muhammed, Kur’ânı Kerîm Tarihi, çev. Salih Tuğ, (İstanbul: İFAV, 1993).
  • Harbî, Hüseyin Ali, Menhecü’l-İmâm et-Taberî fi’t-tercîh, (Ammân: Dâru’l-Cenâderiyye, 2008).
  • Hatîb, Abdüllatîf, Mu‘cemü’l-kırâât, (Dimeşk: Dâru Sa‘di’d-Dîn, 2000).
  • Itr, Hasan Ziyâuddîn, el-Ahrufu’s-seb‘a ve menziletü’l-kırââti minhâ, (Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1988).
  • İbn Ebî Tâlib, Mekkî, el-İbâne ‘an me‘âni’l-kıraât, thk. Abdulfettah İsmail Şelebî, (Kâhire: Daru Nehda, t. y. ).
  • İbn Hâleveyh, Muhtasar fî şevâzzi’l-Kur’ân min kitâbi’l-bedi‘, nşr. G. Bergsträsser, (Mısır: el-Matbaatü’r-Rahmâniyye, 1934).
  • İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, thk. İbrâhîm ez-Zeybek, (Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2010).
  • İbn Mücâhid, Kitâbü’s-seb‘a fi’l-kırâât, thk. Şevki Dayf, (Kâhire: Dâru’l-Meârif, t. y. ).
  • İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr, Kitâbü’l-kabes fî şerhi muvatta Malik b. Enes, thk. Muhammed Abdullah Veled Kerim, (Beyrût: Dâru’l-Garb el-İslâmî, 1992).
  • İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, Fünûnü’l-efnân fî ‘uyûni ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Hasan Ziyaüddîn ‘Itr, (Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyyeti,1987).
  • İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, Zâdü’l-mesîr fî ‘ilmi’t-tefsîr, (Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1404/1984).
  • İbnü’l-Cezerî, en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, thk. Ali Muhammed ed-Debbâ’, (Beyrût: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, t. y. ).
  • İbnü’l-Cezerî, Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ,edtr. G. Bergsträesser, (Beyrût: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2006)
  • İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-târîh, (Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987).
  • İbnü’l-Müneyyir, el-İntisâf fî-mâ tezammenehü’l-keşşâf mine’l-i‘tizâl (el-Keşşâf’ın hamişinde) thk. ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavviz, (Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykan, 1998).
  • İnanç, Yonis, Harun Abacı, “Zeccâc’ın (ö. 311/923) Kıraatlere Bakışı”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVI, sy. 30 (2014/2), ss. 113-133.
  • Kastalânî, Şihâbüddin, Letâifu’l-işârât li funûni’l-kırâât, thk. Âmir es-Seyyid Osman, Abdüssabûr Şahin, (Kahire: Dâru’l-Kütüb, 1972).
  • Kevserî, Muhammed Zâhid, Makâlâtü’l-Kevserî, (Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, t. y. ).
  • Kılıç, Mustafa, Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ında Kıraat Olgusu, (doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014).
  • Maşalı, Mehmet Emin, Kur’ân’ın Metin Yapısı, (Ankara: İlâhiyât Yay. , 2004).
  • Matrûdî, Abdurrahman b. İbrâhim, el-Ahrufu’l-Kur’âniyyetü’s-seb‘a, (Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1991).
  • Mennâ‘u’l-Kattân, Nuzûlü’l-Kur’ân ‘alâ seb‘ati ahruf, (Kâhire: Mektebetü Vehbe, 1991).
  • Mizzî, Abdülvehhâb b. Vehebân, Ehâsinü’l-ahbâr fî mehâsini’s-seb‘ati’l-ahyâr, thk. Ahmed Fâris es-Sellûm, (Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2004).
  • Okçu, Abdulmecit, “Ignace Goldziher’in Taberî’den Aktarımda Bulunarak Bazı Kıraatleri Tenkidi ve Meselenin Arka Planı”, AÜİFD, Erzurum 2002, sy. 18, ss. 137-153.
  • Okçu, Abdulmecit, “Taberî’nin Yedi Harf Hakkındaki Görüşleri”, Bir Müfessir Olarak İbn Cerîr et-Taberî Sempozyumu, (Konya: 2010), ss. 191-200.
  • Okçu, Abdulmecit, Kırâat Açısından Taberî ve Tefsiri, (Ankara: Araştırma Yay. , 2009).
  • Öğmüş, Harun, “Kur’ân’ın Sıhhati Bağlamında Kıraat Farklılıklarının Değerlendirilmesi”, MÜİFD, 39 (2010/2), ss. 5-26.
  • Öztürk, Mustafa, Tefsir Tarihi Araştırmaları, (Ankara: Ankara Okulu Yay. , 2011).
  • Öztürk, Mustafa, Tefsirde Ehl-i Sünnet & Şia Polemikleri, (Ankara: Ankara Okulu Yay. , 2012).
  • Sehâvî, Muhammed Alemuddîn, Cemâlü’l-kurrâ ve kemâlü’l-ikrâ, thk. Ali Hüseyin el-Bevvâb, (Mekke: Mektebetü’t-Türâs, 1987).
  • Sellûm, Ahmed Faris, Cuhûdü’l-İmâm Ebî ‘Ubeyde el-Kâsım b. Sellâm fî ulûmi’l-kırâât, (Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2006).
  • Semîn el-Halebî, ed-Dürru’l-mesûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn, thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, (Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1986).
  • Sicistânî, , Kitâbu’l-mesâhif, thk. Muhibbiddin Abdussubhan Vâiz, (Beyrût: Daru’l-Beşâiri’l-İslâm, 2002).
  • Suyûtî, Tabakâtü’l-müfessirîn, thk. Ali Muhammed Ömer, (Kahire: Mektebetü Vehbe, 1396/1976).
  • Suyûtî, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Merkezü’d-Dirasati’l-Kur’âniyye, (Medîne: Mücemma‘ü’l-Melik Fehd li-Tıbâati’l-Mushafi’ş-Şerif, t. y. ).
  • Suyûtî, Şerhu’s-Suyûtî li süneni’n-Nesâî, thk. Abdulfettah Ebû Ğudde, (Halep: Mektebe Matbûati’l-İslâmiyye, 1986).
  • Taberî, Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, (Kahire: Dâru Hicr, 1422/2001). (Taberî)
  • Vâkıdî, Muhammed b. Ömer, Kitabu’r-riddeti me‘a nebzeti min futûhi’l-Irâk, thk. Yahya el-Cebûrî, (Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1990).
  • Zeccâc, Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbuhû, thk. Abdülcelîl Abduh Çelebi, (Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2005).
  • Zehebî, Ma‘rifetü’l-kurrâi’l-kibâr, thk. Tayyar Altıkulaç, (İstanbul: İSAM Yay. 1995).
  • Zemahşerî, el-Keşşâf ‘an hâkâiki ğavâmidi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl, thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvid, (Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 1418/1998).
  • Zürkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Fevvâz Ahmed, (Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1415/1995).
  • Zerkeşî, Bedruddin, el-Burhân fî ʿulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebülfadl İbrahim, (Kâhire: Daru’t-Turâs, 1984).

Lisans