e-ISSN: 2148-8134
p-ISSN: 2148-5631
Başlangıç: 2014
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı

Araştırma

Çankırı’nın Tarihsel Depremleri (1875-1900) Historical earthquakes of the Cankiri (1875-1900)

Selahattin SATILMIŞ Aksaray Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı 0000-0002-2282-9421

DOI:

10.30523/mutefekkir.849991

Nasıl Atıf Yapılır

Satilmiş, Selahattin . "Çankırı’nın Tarihsel Depremleri (1875-1900)". . Mütefekkir 7/14 (2020), 599-611. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.849991

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

Depremler, birer doğa olayı olmakla birlikte, şehirlerin ve ülkelerin tarihlerini derinden etkilemektedirler. Günümüzde birinci ve ikinci derecede deprem riski taşıyan yerler arasında bulunan Çankırı ili, bu günlerde olduğu gibi, tarihsel dönemlerde de çok sayıda depreme maruz kalmıştır. Bu çalışmada 1875-1900 yılları arasını kapsayan yirmi beş yıllık süreçte 20 depremin meydana geldiği tespit edilebilmiştir. Bunlar içerisinde hafif şiddetli depremler olduğu gibi hasar ve can kayıplarına sebep olan, artçı sarsıntıları günlerce devam eden depremler de bulunmaktadır. Bahsi geçen süreçte Çankırı, hasar ve zayiat bağlamında en büyük depremini, 28 Eylül 1881 tarihinde yaşamıştır. Bu makale çalışmasında Çankırı ve ilçelerinde 19. yüzyılın son çeyreğinde meydana gelen depremler, dönemin arşiv belgeleri, gazeteleri ve mevcut literatürden faydalanılarak ele alınmış; bölgede ne sıklıkla ve büyüklükte depremlerin yaşandığı, afetler sonrasında yapılan çalışmalar ortaya konulmak sûretiyle hem Osmanlı doğal afetler literatürüne hem de Çankırı’nın tarihine ve depremselliğine katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.

Although earthquakes are natural phenomena, they deeply affect the history of cities and countries. Today, Çankırı, which is located in places with first and second-degree earthquake risk, has been exposed to many earthquakes in historical periods as it is nowadays. It has been determined that 20 earthquakes occurred in the period of twenty-five years covering the years between 1875-1900. These include mild earthquakes as well as earthquakes that cause damage and loss of life, and aftershocks continue for days. During the said period, Çankırı experienced its biggest earthquake on September 28, 1881 in terms of damage and casualties. In this article, in the Çankırı and its districts, earthquakes that occurred in the last quarter of the century of XIX, were handled using archival documents, newspapers, and existing literature of the period; It has been tried to contribute to both the Ottoman natural disasters literature and the history and seismicity of Çankırı by revealing the frequency and magnitude of earthquakes in the region and the studies carried out after the disasters.

Anahtar Kelimeler:

Tarih, Osmanlı Devleti, Çankırı, Deprem, Doğal Afet
History, Ottoman State, Çankırı, Earthquake, Natural Disaster

Referanslar

  • Ambraseys, Nicholas. “Engineering Seismology”, Earthquake Engineering and Scructural Dynamics. 17 (December 1988), 1-105.
  • Ambraseys, Nicholas. Earthquakes in the Mediterranean and Middle East A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900. Newyork: Cambridge University Press, First Edition, 2009.
  • Ankara, (13 Nisan 1304/25 Nisan 1888), 2.
  • Bağcı, Günruh. “Kuzey Anadolu Fay Zonunun Doğu Kesminin Deprem Riskinin Stepp Analizi Yöntemi ile Belirlenmesi”. Jeofizik 10 (1995), 249-252.
  • Basîret, (3 S 1295/6 Şubat 1878), 2.
  • Bayhan, Ahmet Ali. “Ilgaz’dan Üç Köy Camisinin Düşündürdükleri”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (Ekim 2017), 94-116.
  • Bayhan, Ahmet Ali. “Osmanlı Mimarisinde, Başkent Dışında Mimar Sinan Ekolünün Güçlü Bir Temsilcisi: Çankırı Ulu Camii”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/25 (2013), 79-96.
  • Cerîde-i Havâdis, (16 R 1260/5 Mayıs 1844), 1.
  • Demir, Gökhan. Kuzey Anadolu Fayı Üzerinde Niksar-Suşehri Arasındaki Alanın CBS Tabanlı Heyelan Duyarlılık Analizi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
  • Demirtaş, Ramazan vd. “06 Haziran 2000 Orta (Çankırı) Depremi”. Haber Bülten 1/2 (2000), 1-15.
  • İkdâm, (30 Ş 1313/15 Şubat 1896), 2; (23 Z 1314/25 Mayıs 1897), 1; (1 M 1317/12 Mayıs 1899), 1; 14 C 1317/20 Ekim 1899, 1; (24 C 1317/30 Ekim 1899), 1.
  • Ketin, İhsan. “Türkiye’nin Genel Tektonik Durumu ile Başlıca Deprem Bölgeleri Arasındaki İlişkiler”. MTA Dergisi 71 (1969), 129-134.
  • Köle, M. Murat. “Çankırı İli için Deprem Olasılık Tahmini”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (Aralık 2016), 455-470.
  • Köle, M. Murat. “Devrez Çayı Vadisinin Tektonik Özelliklerinin Morfometrik İndisler ile Araştırılması”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi 33 (Temmuz 2017), 21-36.
  • Osmanlı Arşivi (OA), Dâhiliye Mektûbi Kalemi (DH.MKT), No. 2261, Gömlek No. 70; No. 2269, Gömlek No. 26.
  • Osmanlı Arşivi (OA), Şûrâ-yı Devlet Dâhiliye (ŞD.DH), No. 1645, Gömlek No. 22.
  • Osmanlı Arşivi (OA), Yıldız Husûsî Evrâkı (Y.A.HUS), No. 194, Gömlek No. 30; No. 325, Gömlek No. 71.
  • Osmanlı Arşivi (OA), Yıldız Mütenevviâ Evrâkı (Y.MTV), No. 158, Gömlek No. 60; No. 158, Gömlek No. 171; No. 161, Gömlek No. 219; No. 211, Gömlek No. 28.
  • Osmanlı Arşivi (OA), Yıldız Perâkende Evrâkı Dâhiliye (Y.PRK.DH), No. 9, Gömlek No. 63.
  • Özçelik, Fatih. “1944 Bolu-Gerede Depremi ve Sonuçları”. Akademik İncelemeler Dergisi 12/2 (Ekim 2017), 91-113.
  • Sabah, “Yaşam”, 20 Ocak 2020 https://www.sabah.com.tr/yasam/2020/01/28/turkiye-deprem-tehlike-ve-fay-hatti-haritasi-2020-turkiyede-deprem-riski-en-az-ve-en-fazla-olan-iller-bolgeler-neresi (Erişim 1.09.2020).
  • Tercümân-ı Hakîkat, (3 ZA 1298/27 Eylül 1881), 3; (22 ZA 1298/16 Ekim 1881), 2; (24 ZA 1298/18 Ekim 1881), 2; (13 S 1299/4 Ocak 1882), 2.
  • The Eastern Express, (23 Ocak 1884), 43.
  • The Levant Herald, (30 Ekim 1893), 540; (29 Temmuz 1895), 354; (23 Eylül 1895), 451; (29 Haziran 1896), 328.

Lisans