e-ISSN: 2148-8134
p-ISSN: 2148-5631
Başlangıç: 2014
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı

Araştırma

"Diyet" Bir Cezâ mıdır? (Cezâî ve Medenî Müeyyide Açısından "Diyet") Is "Diyah" a Punishment?

İbrahim Paçacı Aksaray Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, İslam Hukuku Anabilim Dalı 0000-0003-3376-0228

DOI:

10.30523/mutefekkir.130223

Nasıl Atıf Yapılır

Paçacı, İbrahim . ""Diyet" Bir Cezâ mıdır? (Cezâî ve Medenî Müeyyide Açısından "Diyet")". . Mütefekkir 1/2 (2014), 87-105. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.130223

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

Hukuk kurallarının kabul ve tatbik edilmesini zorlamak amacıyla kanunlara konulan hükümlere hukukun müeyyideleri denir. Bu müeyyideler, mahiyetleri bakımından, cezaî ve medenî müeyyide kısımlarına ayrılır. Fıkıh kitaplarının ceza bölümünde ele alınan diyet, mağdur veya yakınlarının kaybını bir ölçüde tazmin etmeyi amaçlayan medenî müeyyidedir. Eylemin durumuna göre tek başına uygulanabileceği gibi, bir cezaî müeyyide ile birlikte de tatbik olunabilir. Diyet, aralarındaki bazı farklılıklara rağmen, günümüz hukuk sistemlerinde kabul edilen öldürme ve müessir fiillerde mahkemece takdir edilen maddî ve manevî tazminata benzemektedir. Diyetin miktarını belirlemek içtihadî bir konu olduğu için, günümüzde diyet miktarının, mahallî örf ve ülke şartları da göz önünde bulundurularak iki tarafın hakkını gözeten ölçüde bir değer olarak tespit edilmesi uygun olur.
The provisions included into law, in order to force the implemantation of and the obedience to the rules and regulations are called sanctions. These sanctions are named as penal or civil sanctions in terms of their compositions. Examined in the criminal law chapters of fiqh, Diyah (blood Money) is a civil sanction that aims to compensate the loss of the victim or his/her relatives to an extent. Diyah can be levied either alone or together with a penal sanction depending on the severity of action. Although there are differences, diyah is similar to the material and moral indemnities determined by the court in case of homicide and physical violence in today's law system. As, the determination of the quantitiy of diyah is a decisional one, it would be convenient to ascertain a value by considering local customs and the country's circumstances, protecting the rights of both parties.

Anahtar Kelimeler:

Diyet, Ceza, Hukuk, Müeyyide
Diyah, Punishment, Law, Sanction

Referanslar

  • A. Şeref Gözübüyük, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Ankara 1973,
  • Abdulkadir Udeh, et-Teşrî’u’l-Cinâiyyi’l-İslâmî Mukarinen bi’l-Kânûni’l-Vad’î, Beyrut 1992,
  • Abdurrazzâk b. Hemmâm, Musannef,
  • Abdülazîz el-Hayyât, el-Müeyyidâtü't-Teşrî'iyye, Kahire 1986,
  • Abdülgani el-Ğanîmî el-Meydânî, el-Lübâb fî Şerhi'l-Kitâb, Beyrut ty
  • Abdülkerim Zeydân, el-Medhal li Dirâseti'ş-Şerîati'l-İslâmiyye, yy. ty.,
  • Alâüddîn el-Kâsânî, Bedâi’u’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’, Beyrut 1982,
  • Ali Bardakoğlu, “Ceza”, DİA, İstanbul 1993,
  • Ali Bardakoğlu, “Diyet” DİA, İstanbul 1994,
  • Ali Haydar, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm¸ Beyrut ty.
  • Ali Sadık Ebû Heyf, ed-Diyetü fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyyeti ve Tatbîkuhâ fi’l-Kavânîni ve Âdâti Mısra’l-Hadîsiyyeti¸ Kahire 1932,
  • Ali Şafak, “Erş” DİA, İstanbul 1995, 11/307;
  • Beyhakî, Sünen,8/74 .
  • İbrahim Paçacı, İslâm Hukukunda Medenî Müeyyideler, (Bastırılmamış Doktora Tezi), İstanbul 1998,
  • Buhutî, Keşşâfu’l-Kınâ’,
  • Celalüddin Abdurrahman b. Ebû Bekir es-Suyûtî, el-Hâvî li’l-Fetâvâ fi’l-Fıkhi ve Ulûmi’t-Tefsîri ve’l-Hadîsi ve’l-Usûli ve’n-Nahvi ve’l-İ’râbi ve Sâiri’l-Fünûn, Beyrut 1983,
  • Dârakutnî, Sünen, 3/177;
  • Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, Beyrut 2006, (Nisâ 4/92), 7/11.
  • Ebû Bekir Ahmed b. El-Huseyn el-Beyhakî, es-Sünenü’l-Kübrâ, Beyrut 2003, 8/135.
  • Ebû Ca’fer et-Tûsî, Tehzîbu’l-Ahkâm, Tahran 1365, 10/158.
  • Ebû Cafer Muhammed b. Ali el-Küleynî, el-Kâfî, Tahran 1365, 7/282;
  • Ebû Dâvûd, es-Sünen
  • Ebû İshâk eş-Şîrâzî, el-Mühezzeb fi’l-Fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, (Tahkîk: Muhammed Zuhaylî), Dimeşk, Beyrut 1996,
  • Ebû’l-Hasen Ali b. Ebû Bekr el-Merginânî, el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî, İstanbul 1986,
  • Ebu’l-Hasen el-Mâverdî, el-Hâvî fî Fıkhi’ş-Şâfiî,
  • Ebu'l-Berekât Ahmed ed-Derdîr, eş-Şerhu'l-Kebîr alâ Muhtasarı Sîdî Halîl (Hâşiyetü’d-Desûkî ile birlikte)¸
  • Ebu'l-Fadl Muhammed b. Mükerrem İbn Manzur, Lisanü'l-Arab,
  • Muhammed b. Yakub el-Firûzâbâdî, el-Kamusu'l-Muhit,
  • Ebu'l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed İbn Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid, İstanbul 1985,
  • Hâkim Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Beyrut 1990,
  • Hamide Topçuoğlu, Hukuk Sosyolojisi (Sosyoloji Açısından Hukuk), Ankara 1960,
  • Hamza Aktan, “Âkıle” DİA, İstanbul 1989,
  • Hasan Eren, Nevzat Gözaydın, İsmail Parlatır, Talat Tekin, Hamza Zülfikar, “Müeyyide”, Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Ankara 1988,
  • Hayrettin Karaman, Anahatlarıyla İslâm Hukuku, İstanbul 1984,
  • Hayrettin Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku,
  • Hayyât, el-Müeyyidâtü't-Teşrî'iyye, 121-123;
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emîn Efendi, Haşiyetü Reddi’l-Muhtâr alâ Dürri’l-Muhtâr, İstanbul 1984,
  • İbn Mâce, es-Sünen
  • İbrahim Paçacı, “Diyet ve Erş” Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara 2006,
  • İbrahim Paçacı, “Gurre” Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara 2006,
  • İmam Mâlik b. Enes, el-Müdevvenetü’l-Kübrâ,
  • İsmail b. Ömer İbn Kesir, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, Beyrut ty., (en-Nisâ 4/92),
  • İvaz Ahmed İdrîs, ed-Diyetü Beyne’l-Ukûbeti ve’t-Ta’vîdi fî’l-Fıkhi’l-İslâmiyyi’l-Mukâran, Beyrut 1986,
  • Jeremy Bentham, The Limits Of Jurisprudence Defined, yy. 1945
  • Kadızâde, Şemsüddin Ahmed b. Kûder, Netâicu'l-Efkâr fî Keşfi'r-Rumûzi ve'l-Esrâr "Tekmiletü Fethi'l-Kadîr", Beyrut 1977,
  • Kayıhan İçel, Süheyl Donay, Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku, İstanbul 1987,
  • M. Tahir İbn Aşur, İslam Hukuk Felsefesi, (Çev. Akyüz Vecdi ve Erdoğan, Mehmet), İstanbul 1988,
  • M. Tahir Taner, Ceza Hukuku(Umumî Kısmı), İstanbul 1949, 1961,
  • İmâm Mâlik b. Enes, el-Muvatta,
  • Mansur b. Yûnus el-Buhutî, Keşşâfu’l-Kınâ’ an Metni’l-Iknâ’, Beyrut 1982,
  • Burhânuddîn Ebu'l-Hasen Ali b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl, el-Hidaye Şerhu Bidayeti'l-Mübtedî, İstanbul 1986
  • Muhammed b. Ahmed eş-Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Meânî Elfâzi'l-Minhâc, Mısır 1958, 4/2;
  • Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân, el-İhsân fî Takrîbi Sahîhi İbn Hibbân, Beyrut 1988, 14/508;
  • Muhammed Ebû Zehra, el-Cerîmetü ve’l-Ukûbetu fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Kâhire ty., 506-507;
  • Muhsin Koçak, “Gurre” DİA, İstanbul 1996, 14/211;
  • Mustafa Ahmed ez-Zerkâ, el-Fi’lu’d-Dâr ve’d-Damânu Fîh, Dimeşk 1988;
  • Mustafa Ahmed Ez-Zerkâ, el-Medhalu'l-Fıkhiyyu'l-Âmm, el-Fıkhu'l-İslâmî fî Sevbihi'l-Cedîd, Dımeşk 1967, 1968,
  • Mustafa Reşit Belgesay, Türk Kanunu Medenisi Şerhi (Umumî Esaslar, Şahsın Hukuku), İstanbul 1945,
  • Muvaffakuddin Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed İbn Kudâme, el-Muğni, Riyad 1997,
  • Müslim, el-Câmiu’s-Sahîh
  • Nesâî, es-Sünen
  • Osman b. Ali ez-Zeylaî, Tebyînu’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Bulak 1313,
  • Sadri Maksudi Arsal, Hukukun Umumi Esasları, Ankara 1937,
  • Subhi Mahmesanî, en-Nazariyyetü’l-Âmme li’l-Mucebâti ve’l-Ukûd, Beyrut 1948,
  • Suhli Dönmezer, Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku¸ İstanbul 1999,
  • Sulhi Dönmezer, Sahir Erman, Ceza Hukuku Dersleri (Umumi Kısım), İstanbul 1958,
  • Sulhi Dönmezer, Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku (Genel Kısım), İstanbul-1985-1987,
  • Şah Veliyyullah Dihlevî, Huccetullâhi’l-Bâliğa, Beyrut 2005,
  • Şemsüleimme es-Serahsî, el-Mebsût, İstanbul 1982,
  • Şeyhzâde Damâd, Abdurrahman Efendi, Mecma’u’l-Enhur fî Şerhi Mülteka'l-Ebhur, İstanbul 1991,
  • Taberânî, Mu’cemu’l-Kabîr, Kahire 1994, 2/97.
  • Tirmizî, es-Sünen
  • Vehbe ez-Zuhaylî, el-Fıkhu'l-İslâmî ve Edilletuhû, Dımeşk 1989,
  • W. Buckland, Some Reflections On Jurisprudence, yy. 1945,
  • Yûsuf Binatlı, Hukuk Hakkında Umumi Malumat ve Medeni Hukuk, İstanbul 1959,
  • Yüksel Salman, İslâm Ceza Hukukunda Cezayı Düşüren Haller, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1993,
  • Zeynüddin b. İbrâhîm İbn Nüceym, el-Bahru’r-Rayik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Beyrut ty.

Lisans