e-ISSN: 2148-8134
p-ISSN: 2148-5631
Başlangıç: 2014
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı

Araştırma

  1. Ana Sayfa
  2. Arşiv
  4. Araştırma

Merv’de İslâmî İlimlerin Doğuşu (Hicrî İlk İki Asır) Emergence of Islamic Sciences in Merv (First Two Centuries A.H.)

Mesut Can Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, İslam Sanatları ve Tarihi Bölümü, İslam Tarihi Anabilim Dalı

DOI:

10.30523/mutefekkir.284574

Nasıl Atıf Yapılır

Can, Mesut . "Merv’de İslâmî İlimlerin Doğuşu (Hicrî İlk İki Asır)". . Mütefekkir 3/6 (2016), 399-425. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.284574

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

Horasan’ın dört büyük kentinden bir tanesi ve ilk merkezi olan Merv şehri, fethinden itibaren içinde yer aldığı bölgenin tarihî seyrine de tesir eden siyasî, askerî, sosyal, kültürel ve ilmî bir takım köklü değişimler yaşamıştır. Bu bağlamda makale kapsamında, Müslümanlar tarafından nihâî olarak fethedilmesinden sonra Merv’de İslâmî ilimlerin doğuşu ve hicrî ilk iki asırdaki durumu ele alınacak, bu ilim dallarında öne çıkan birtakım şahsiyetlere yer verilecektir.

Merv, the first center and one of the four largest cities of Khorasan, had undergone some radical changes, which also influenced the history of the region it was located, in political, military, social, cultural and scientific aspects since its conquest. In this context, the emergence of Islamic sciences in Merv and its status in the first two centuries a.h. will be handled and some scientific personalities of the period will be mentioned within the scope of the article.

Anahtar Kelimeler:

Merv, Horasan, İslâmî İlimler, İslâm Medeniyeti
Merv, Khorasan, Islamic Sciences, Islamic Civilization

Referanslar

  • Aydınlı, Abdullah, “İbn Râhûye”, DİA, İstanbul 1999, XX, 241.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el‑Mervezî (ö. 241/855), el-Müsned, I-L, Thk: Şu’ayb el-Arnaûd, Âdil Mürşit ve diğerleri, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1995-2001.
  • Barthold, V.V., İslâm Medeniyeti Tarihi, İlave ve Eklerle Çev: Fuad Köprülü, 3. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
  • Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî (ö. 256/870), et‑Târîhu’l-kebîr, I-VIII, Haydarâbâd 1360/1941.
  • Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî el-Leysî (ö. 255/869), el-Beyân ve’t-tebyîn, Beyrut h. 1423.
  • Cebecioğlu, Ethem, “Mansûr b. Ammâr”, DİA, İstanbul 2003, XXVIII, 8.
  • Çetin, Osman, “Horasan”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 234-241.
  • Durmuş, İsmail, “Nadr b. Şümeyl”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 281-282.
  • Ebû Nu’aym, Ahmed b. Abdullah el-Isbahânî (ö. 430/1039), Ma’rifetü’s-sahâbe, I‑VII, Thk: Âdil b. Yûsuf el-Azâzî, Riyad 1419/1998.
  • Halîfe b. Hayyât (ö. 240/854), Tabakâtü Halîfe b. Hayyât, Thk: Süheyl Zekkâr, Beyrut 1993.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî (ö. 463/1071), Târîhu Bağdâd, I-XVI, Thk: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrut 2002.
  • İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Şihabüddin (ö. 328/940), el-İkdü’l-ferîd, I-VIII, Beyrut h. 1404,
  • İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasan (ö. 571/1176), Târîhu Dımeşk, I‑LXXX, Thk: Amr b. Ğarâme el-Amravî, Dârü’l-fikr, Beyrut 1995.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî (ö. 327/938), el-Cerh ve’t-ta’dîl, I-IX, Beyrut 1952.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali (ö. 852/1449), el-İsâbe fî temyîzi’s‑sahâbe, I-VIII, Thk: Ali Muhammed Muavvid ve Adil Ahmed Abdülmevcud, Beyrut 1415/1994.
  • İbn Hallikan, Ebü’l-Abbâs Şemseddin Ahmed b. Muhammed (ö. 681/1282), Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân, Thk: İhsan Abbas, Beyrut 1978.
  • İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân Ebû Hâtim (ö. 354/965), es-Sikât, I-IX, 1. Baskı, Haydarabad 1973.
  • İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa’d (ö. 230/845), et-Tabakâtü’l-kübrâ, I‑VIII, Thk: Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l‑kütübi’l‑ilmiyye, Beyrut 1990.
  • İbn Şemâil, Safiyyüddîn Abdülmü’min b. Abdülhak (ö. 739/1338), Merâsıdü’l‑ıttılâ’ alâ esmâi’l-emkineti ve’l-bikâ’, Dârü’l-Cîl, Beyrut h.1412.
  • İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l‑Hasan Ali b. Ebi’l‑Kerem (ö. 630/1233), Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe, I-VIII, Thk: Ali Muhammed Muavvid ve Adil Ahmed Abdülmevcud, Beyrut 1415/1994.
  • İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l‑Hasan Ali b. Ebi’l‑Kerem (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-târîh, I‑X, Thk: Ömer Abdüsselam Tedmürî, Beyrut 1997.
  • İbnü’l-Fakîh, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. İshâk el-Hemedânî (ö. 289/903), el-Büldân, Thk: Yûsuf el-Hâdî, Beyrut 1996.
  • İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. İshâk (ö. 438/1047), el-Fihrist, Thk.: İbrâhim Ramazân, Beyrut 1997.
  • Jumabayev, Halilulla, Hadiste Merv Ekolü (İlk Üç Asır), Basılmamış Y.L. Tezi, Uludağ Ü. S.B.E., Bursa 2004.
  • Kaya, Eyüp Said, “Nuh b. Ebû Meryem”, DİA, İstanbul 2007, XXXIII, 229-230.
  • Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülkādir b. Muhammed b. Muhammed el‑Kureşî el-Mısrî (ö. 775/1373), el-Cevâhiru’l-mudıyye fî tabakâti’l-Hanefiyye, I-II, Mir Muhammed Kütüphanesi, Karaçi/Pakistan, tarihsiz.
  • Küçük, Raşit, “Abdullah b. Mübârek”, DİA, İstanbul 1988, I, 122-124.
  • Küçük, Raşit, “Abdullah İbnü’l-Mübarek ve Hadis İlmindeki Yeri”, MÜİFD, Sayı: 3, İstanbul 1985, ss. 277-293.
  • Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn (ö. 742/1341), Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl, I‑XXXV, Thk: Beşşar Avvad Ma’ruf, Beyrut 1980.
  • Özen, Şükrü, “İbn Süreyc”, DİA, İstanbul 1999, XX, 363-366.
  • Özgüdenli, Osman Gazi, “Merv”, DİA, Ankara 2004, XXIX, 221-223.
  • Safedî, Ebü’s Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn (ö. 764/1363), el-Vafî bi’l‑vefeyât, Thk: Ahmed el-Arnâûd ve Türkî Mustafâ, Beyrut 1420/2000.
  • Sandıkçı, Kemal, İlk Üç Asırda İslâm Coğrafyasında Hadîs, Ankara 1991.
  • Sayan, Yüksel, Türkmenistan’daki Mimari Eserler (XI-XVI. Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1999.
  • Sem’ânî, Abdülkerim b. Muhammed (562/1166), el-Ensâb, Thk: Abdurrahman b. Yahyâ el-Mu’allimî el-Yemânî ve Diğerleri, Haydarabad 1962.
  • Sönmez, M. Ali, “Ali b. Hucr”, DİA, İstanbul 1989, II, 399.
  • Söylemez, M. Mahfuz, “Bağdat İle Merv Arasındaki Kültürel İlişkiler”, İslâm Medeniyetinde Bağdat (Medinetü’s-Selam) Uluslararası Sempozyum, İstanbul 7-8-9 Kasım 2008, ss. 221-229.
  • Söylemez, M. Mahfuz, Horasan’ın Bilim Merkezi Merv, Birinci Basım, Ankara 2016.
  • Sülemî, Ebû Abdurrahman Abdullah b. Habîb b. Rubeyyia (ö. 73/692 [?]), Tabâkâtu’s-sûfiyye, Thk: Mustafa Abdulkadir Atâ, Dârü’l‑kütübi’l‑ilmiyye, Beyrut, 1998.
  • Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (ö. 360/971), el‑Mu’cemu’l‑evsat, I-X, Thk: Târık b. Avdullah b. Muhammed, Abdülmuhsin b. İbrahim el‑Hüseynî, Dârü’l‑Harameyn, Kahire 1995.
  • Tan, Orhan, Merv 2500, Ankara 2000.
  • Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah (ö. 626/1229), Mu’cemü’l-büldân, I-VII, Dâru Sâdır, Beyrut 1995.
  • Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah (ö. 626/1229), Mu’cemü’l-üdebâ, I-VII, Thk: İhsan Abbas, Beyrut 1993.
  • Yazberdiyev, Almaz, Eski Merv Ve Kütüphaneleri, Haz. Tülin Ege, Ahmet Karataş, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998.
  • Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddin (ö. 748/1348), Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, I-XXV, Thk.: Şuayb el-Arnaûd ve Diğerleri, 3. Baskı, Beyrut 1985.
  • Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddin (ö. 748/1348), Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhiri ve’l-a’lâm, I-LII, Thk: Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, 2. Baskı, Beyrut 1993.
  • Ziriklî, Ebû Gays Hayreddin (1893-1976), el-A’lâm, 15. Baskı, Beyrut 2002.

Lisans